De nationale Vredesweek begon dit weekend. Volgens Frits ter ­Kuile is het een goed moment voor christenen om zich af te vragen waarom zij tegenstanders niet vaker de andere wang toekeren – óók als dat soms grote offers vraagt.

Hij was een kop groter, een stuk zwaarder en pas twee dagen ­binnen. Hij sloeg me met de ­vlakke hand in het gezicht toen ik tijdens het luchten op de ­binnenplaats van de jeugdafdeling van de koepelgevangenis in Haarlem stond uit te rusten van mijn rondjes joggen. Het moest uit zijn met dat joggen. Ik merkte dat ik mijn spieren ­spande om uit te halen of een ­volgende klap te ontwijken, en zei meer tegen mezelf dan tegen hem, “oh nee, en nu moet ik de andere wang toekeren”. Dat deed ik ­vervolgens en zijn mond viel open van verbazing. Wij kwamen in ­gesprek en er groeide een vriendschappelijk contact.

Russisch leren

Jezus zegt en toont ons ook hoe wij ons, als wij Hem ­willen volgen, kunnen verdedigen tegen grotere, goed georganiseerde vijanden. Mensen uit onderworpen ­volken moesten de ransel van een Romeins soldaat een mijl dragen. Jezus raadt ons aan om er dan twee te gaan.

Door vrijwillig een extra mijl te gaan, kun je de ­vijandschap in je eigen hart overwinnen en kom je op een gelijkwaardiger niveau met de bezetter. Je geeft immers iets uit vrije wil, er ontstaat een ­opening voor menselijk contact en wie weet ­bekering, zoals dat bij de centurio en zijn huisgenoten gebeurde toen Jezus zijn slaaf genas. De ­Sovjet-Unie was destijds onze ­vijand en in het gevang had ik, dienstweigeraar, tijd om Russisch te leren: om hen beter te kunnen ­liefhebben mochten zij ons willen bezetten en om hun goddeloze ­geboden beter te kunnen weerstaan.

Wat ons lief is

‘Hebt uw vijanden lief’, ‘bidt voor wie u vervolgen’, ‘als uw vijand honger heeft, geef hem dan te eten, … Dan stapelt u gloeiende kolen op zijn hoofd’. ­‘Overwin het kwade door het goede’, dat zijn de ­richtsnoeren die de Heer ons geeft. Wee degene die ons in zijn naam anders leert.

De vijand liefhebben betekent niet dat je verordeningen die tegen Gods wil ingaan, moet opvolgen. Dan neem je je kruis op, zoals vele martelaren die ons voorgingen. Neem de zalig verklaarde Oostenrijker Franz Jägerstätter (1907-1943), die weigerde te dienen in de Wehrmacht en daarvoor terechtgesteld werd.

Het mooie van deze wijze van opkomen voor alles wat je lief is, is dat niet alleen jonge jongens dat ­namens de rest van hun samenleving moeten ­opknappen. Nee, jong en oud, religieus en leek, ieder kan vanuit het gebed, gesteund door de Heilige Geest en bemoedigd door de gemeenschap der heiligen, op deze ­wijze actief Jezus volgen en zijn of haar leven geven voor wat ons lief is.

Oorlog eist enorme ­offers van ons, zo ook de weg die Jezus ons toont. Alleen weten wij ons geroepen te pogen de tegenstander tot ­inkeer te brengen en zonder haat in ons hart en zonder bloed aan onze handen voor Gods troon te verschijnen.

Rechtvaardige oorlog?

Honderd jaar geleden eindigde de Eerste Wereldoorlog. Hoe is het in godsnaam mogelijk dat ­Duitse en Franse bisschoppen hun schapen zegenden en ­aanmoedigden om elkaar af te slachten? Vele oorlogen, ik vrees zelfs de meeste, voldoen niet aan de ­criteria voor een rechtvaardige oorlog. Er waren in de ­geschiedenis van de Kerk godzijdank individuele ­herders die soms een oorlog afkeurden. Mij is helaas niet bekend dat de bisschoppen van een land ­samen de onrechtvaardige oorlog die hun wereldlijk heerser voerde, afkeurden en de hun toevertrouwde schapen opriepen om trouw te blijven aan de Heer.

Laten we tot inkeer komen en bidden dat christenen wereldwijd, dwars door alle nationalisme en andere sentimenten heen, de eenheid in Christus bewaren. Dat zij samen hun vijanden liefhebben, en zo de ­wereld ­eraan herinneren dat wij allen kinderen van één Vader zijn, geroepen om Christus na te volgen en God en ­elkaar lief te hebben.

Frits ter Kuile is lid van Catholic Worker Amsterdam.