Tijdens de algemene audiëntie van 22 december legt paus Franciscus dat we door nederig te zijn, God kunnen vinden.

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

Met nog een paar dagen te gaan tot Kerstmis wil ik vandaag met jullie stilstaan bij de gebeurtenis waar de geschiedenis niet omheen kan: de geboorte van Jezus.

Jozef en Maria trokken van Nazareth naar Bethlehem om gehoor te geven aan het bevel van keizer Augustus om zich te laten inschrijven in hun eigen stad. Zodra ze waren aangekomen, gingen ze meteen op zoek naar een verblijfplaats, omdat de bevalling nabij was. Helaas vonden ze die niet en moest Maria dus bevallen in een stal (vgl. Lc. 2,1-7).

Geen plek voor Jezus

Denk je eens in: de Schepper van het universum… voor Hem was er geen plek om geboren te worden! Misschien was het een voorproefje van wat de evangelist Johannes schrijft: “Hij kwam in het zijne, maar de zijnen aanvaardden Hem niet” (Joh. 1,11). En van wat Jezus zelf zal zeggen: “De vossen hebben holen en de vogels hun nesten, maar de Mensenzoon heeft niets waar Hij zijn hoofd op kan laten rusten” (Lc. 9,58).

Een engel kondigde Jezus’ geboorte aan en hij deed dat aan nederige herders. En een ster wees de drie wijzen de weg naar Bethlehem (vgl. Mt. 2,1 + 9-10). De engel is een boodschapper van God. De ster herinnert aan het feit dat God het licht schiep (vgl. Gen. 1,3) en dat dit Kind “het licht der wereld” zal zijn, zoals Hij zichzelf later zal noemen (vgl. Joh. 8,12 + 46); het “ware Licht, dat iedere mens verlicht” (Joh. 1,9), dat “schijnt in de duisternis maar de duisternis nam het niet aan” (Joh. 1,5).

Nederige herders

De herders zijn de personificatie van Israëls armen. Nederige mensen die zich innerlijk bewust zijn van hun eigen gebreken en juist daarom vertrouwen ze meer dan anderen op God. Zij zijn het die als eerste Gods Zoon zien die mens geworden is. En die gebeurtenis verandert hen ten diepste. In het Evangelie staat dat ze terugkeerden “terwijl zij God verheerlijkten en loofden om alles wat zij gehoord en gezien hadden” (Lc. 2,20).

Godzoekers

Ook de wijzen zijn bij de pasgeboren Jezus (vgl. Mt. 2,1-12). In de Evangeliën staat niet of het koningen waren, met hoeveel ze waren en hoe ze heetten. We weten alleen zeker dat ze vanuit een afgelegen Oosters land (we kunnen denken aan Babylonië, het Arabië of Perzië uit die tijd) op reis waren gegaan op zoek naar de Koning der Joden, die ze in hun hart beschouwen als God, omdat ze aangeven Hem te willen aanbidden.

De wijzen zijn de personificatie van de heidense volken, vooral diegenen die door de eeuwen heen naar God zochten en op weg gingen om Hem te vinden. Ze staan ook voor de rijken en de machtigen, maar alleen voor hen die geen slaaf zijn van hun bezit, die niet bezeten zijn van de dingen waarvan ze denken die te bezitten.

De boodschap van het Evangelie is duidelijk: de geboorte van Jezus is een universele gebeurtenis die alle mensen aangaat.

Beste broeders en zusters, alleen de nederigheid is de weg die leidt naar God. En tegelijkertijd leidt die weg ons ook naar de essentie van het leven, naar de diepste betekenis ervan, naar de meest betrouwbare reden waarom het leven het waard is geleefd te worden. Juist omdat die weg naar Hem leidt.

De authentieke vreugde

Alleen de nederigheid opent ons voor de ervaring van de waarheid, voor de authentieke vreugde, voor de kennis die telt. Zonder nederigheid zijn we afgesneden, afgesneden van het begrip van God en van onszelf. We moeten nederig zijn om onszelf te begrijpen, maar nog meer om God te begrijpen.

De wijzen kunnen dan wel belangrijk zijn geweest volgens de logica van de wereld, maar ze maken zich klein, nederig, en juist daarom slagen ze erin Jezus te vinden en Hem te herkennen. Zij zijn niet bang voor de nederigheid om te zoeken, op weg te gaan, te vragen, te riskeren en de fout in te gaan…

Onrust in ons hart

In het diepst van zijn hart is ieder mens geroepen om op zoek te gaan naar God: wij allemaal hebben die onrust in ons. En onze taak is het niet om die onrust uit te doven, maar om die te doen groeien, omdat het de onrust is van het zoeken naar God. En door diezelfde genade kunnen we Hem vinden.

Laten we ons het gebed van de heilige Anselmus van Canterbury eigen maken (1033-1109): “Heer, leer mij U te zoeken. Toon U, wanneer ik U zoek. Ik kan U niet zoeken, als U het mij niet leert; noch U vinden, als U zich niet toont. Dat ik U mag zoeken uit verlangen naar U en naar U mag verlangen door te zoeken naar U!” (Proslogion, 1).

Naar de kerststal gaan

Beste broeders en zusters, ik wil alle mensen uitnodigen in de grot van Bethlehem om Gods Zoon te aanbidden die mens geworden is. Laat ieder van ons naar de kerststal gaan die thuis staat, of in de kerk of op een andere plek, en laat ieder van ons een manier vinden om Hem te aanbidden:

“Ik geloof dat U God bent, dat dit kind God is. Geef mij alstublieft de genade van de nederigheid om dit te kunnen bevatten.”

De armen op de eerste plek

Als we naar de kerststal gaan en bidden, zou ik de armen op de eerste plek willen zetten, die we, zoals de heilige Paulus VI zei: “moeten liefhebben, omdat ze in zekere zin het sacrament van Christus zijn; met hen – in de hongerigen, de dorstigen, de ballingen, de naakten, de zieken en de gevangenen – wilde Hij zich op mystieke wijze identificeren. We moeten hen helpen, met hen lijden en ook hen volgen, want armoede is de meest zekere weg naar het volledige bezit van het Koninkrijk van God” (Preek, 1 mei 1969).

Daarom moeten we om nederigheid vragen als een genade: “Heer, laat mij niet trots zijn, laat mij niet op mezelf vertrouwen, laat mij niet denken dat ik zelf het centrum van het universum ben. Maak mij nederig. Geef mij de genade van de nederigheid. En dat ik U door die nederigheid mag vinden.”

Dat is de enige weg: zonder nederigheid zullen we God nooit vinden, maar enkel onszelf. Want iemand die niet nederig is, heeft geen horizon voor zich, maar enkel een spiegel: die persoon kijkt naar zichzelf. Laten we de Heer vragen om die spiegel kapot te maken en ons te doen kijken naar de ander, naar de horizon waar Hij is. Maar Hij moet dat doen: ons de genade en de vreugde van de nederigheid geven om die weg te gaan.

De weg naar Bethlehem

En dan broeders en zusters zou ik, zoals de ster dat deed voor de wijzen, de weg naar Bethlehem willen wijzen voor al diegenen die niet over gelovige rusteloosheid beschikken, die zichzelf de vraag naar God niet stellen, of die zelfs vechten tegen religie, al diegenen die ten onrechte atheïsten worden genoemd.

Ik zou hun de boodschap van het Tweede Vaticaans Concilie willen meegeven: “De Kerk gelooft dat de erkenning van God geenszins in strijd is met de waardigheid van de mens, omdat deze waardigheid haar fundament en haar vervolmaking vindt in God zelf. (…) De Kerk weet immers maar al te goed, dat haar boodschap tegemoet komt aan de geheimste verlangens van het menselijk hart” (Gaudium et spes, 21).

Laten we terug naar huis gaan met de wens van de engelen: “Vrede op aarde aan de mensen die Hij liefheeft.” En laten we ons altijd herinneren: “Niet wij hebben God liefgehad, maar Hij heeft ons liefgehad (…). Wij hebben lief, omdat Hij ons het eerst heeft liefgehad” (1 Joh. 4,10 + 19). Laten we dat niet vergeten.

De reden van onze vreugde

Dit is de reden van onze vreugde: Hij heeft ons liefgehad, Hij heeft ons gezocht, de Heer zoekt ons om ons te vinden, om nog meer van ons te houden. Dat is de reden van onze vreugde: weten dat Hij ons heeft liefgehad zonder enige verdienste onzerzijds.

In de liefde gaat God ons altijd voor. Het is zo’n concrete liefde dat die vleesgeworden is en onder ons is komen wonen, in de vorm van het Kindje dat we in de kribbe zien liggen. Die liefde heeft een naam en een gezicht: Jezus is zijn naam en zijn gezicht vol liefde staat aan de basis van onze vreugde.

‘God komt voor mij’

Broeders en zusters, ik wens jullie een zalig Kerstmis, een zalig en heilig Kerstmis. Als er goede wensen en familiebijeenkomsten zijn is dat altijd mooi, maar ik hoop dat je je ook bewust bent van het feit dat God ook voor jou komt. Laat iedereen dit herhalen: God komt voor mij.

Wees je bewust van het feit dat je nederigheid nodig hebt om God te zoeken, te vinden en te ontvangen. Laten we nederig kijken naar de genade waarmee de spiegel van ijdelheid, van trots en van naar onszelf kijken kapot wordt gemaakt. Laten we kijken naar Jezus, naar de horizon, naar God die tot ons komt en die ons hart raakt met die rusteloosheid die ons leidt naar de hoop. Een zalig en heilig Kerstmis! (Vertaling Susanne Kurstjens)