Sinds ouders door de coronacrisis noodgedwongen afstandsonderwijs moeten geven, is de belangstelling voor het fenomeen van de thuisschool gegroeid. Twee ervaren thuisonderwijzers geven tips.

“Wij krijgen de laatste tijd steeds meer vragen en veel mensen vragen mij om tips”, vertelt Sijbrand Balkema (38), voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Thuisonderwijs (NVvTO). “Door de ervaring van afstandsonderwijs in de eerste lockdown zijn er mensen die dachten, ‘Dit bevalt me wel’, en zij willen zich verdiepen in hoe dat in de toekomst verder kan.”

Gerrie Conen (40) is vader van vijf kinderen en thuisonderwijzer. Ook hij krijgt de laatste tijd meer “echte vragen”. Mensen vragen hem wat er allemaal bij komt kijken en maken zelfs een afspraak met hem om te horen hoe hij het thuisonderwijs aanpakt.

Verschillen

Conen benadrukt dat er een groot verschil is tussen thuisonderwijs en afstandsonderwijs. “Bij afstandsonderwijs blijft de school primair verantwoordelijk voor het onderwijs van het kind. Bij thuisonderwijs is de ouder dat.”

Dat de ouder bij thuisonderwijs de lijn uitzet, is volgens Conen een voordeel. “Je kan inspelen op de interesses van het kind en onderwijs geven op de manier die in je gezinssituatie past. Bij afstandsonderwijs bepaalt de school het tijdsschema en de lesstof die die week gevolgd moet worden. Schuiven in de planning kan dan bijvoorbeeld veel minder goed.”

‘Allerlei vragen’

Basisscholen zouden volgens hem in deze tijd van lockdown en afstandsonderwijs een coachende rol moeten vervullen. Loop je als ouder tegen kleine problemen aan? Conen denkt dat het goed is om de leerkracht in te schakelen.

“Ouders die thuiswerken en ook nog hun kind moeten onderwijzen, lopen snel vast op dingen, zoals een kind dat hen steeds met allerlei vragen stoort. Scholen zouden ouders kunnen helpen door uit te leggen hoe ze dat op school aanpakken.”

Scholen weten vaak wat werkt bij het kind, zegt Conen. Hij geeft het voorbeeld van werken met een kleurendobbelsteen. Staat de dobbelsteen bijvoorbeeld met rood naar boven, dan weet het kind dat het geen vragen mag stellen. Staat de dobbelsteen op groen, dan mag het kind de ouder ‘lastig vallen’.

Leerkrachten weten meestal ook hoe kinderen langer bezig blijven, vertelt Conen. “In de kleuterklas zijn verschillende speelhoeken. Thuis zou je ook op verschillende plekken voor je kleuter een speelhoekje kunnen maken, zodat die steeds iets te ontdekken heeft.”

‘Je hoeft niet om half negen te beginnen’

Balkema, zelf vader van vier kinderen, vindt dat ouders in deze lockdown de schooltijden van hun kinderen in de basisschoolleeftijd zoveel mogelijk zelf zouden moeten bepalen. Het motto is hier volgens hem: kijk naar je kinderen en naar de gezinssituatie.

“Het onderwijs hoeft thuis niet vanaf half negen te beginnen. Misschien heeft jouw kind er wel baat bij om uit te slapen, misschien komen de goede zin en vragen pas in de avond. Maak hier gebruik van!”

Pauzemomenten kunnen ook op je eigen, geschikte tijden worden ingepland, vindt hij. “Vergeet vooral niet om iedere dag even naar buiten te gaan. Spelen, rennen, bomen bekijken, vogels spotten.”

Frustratie voor zijn

“En hou het gezellig samen! Sommige dingen, zoals het automatiseren van plus- en minsommen, kunnen heel goed met een spelletje geoefend worden, in plaats van met werkbladen. En een moeilijk boek lezen lukt beter op de bank onder een dekentje en met iets lekkers erbij.”

Lukt het dan nog niet? Balkema vindt dat je momenten van frustatie beter voor kunt zijn, door het kind het werk even aan de kant te laten leggen. “Later wordt het wel weer opgepakt en lukt het meestal wel.”

‘Hou het realistisch’

Thuisonderwijs geven is een fulltimebaan, en het gezinsleven is er over het algemeen op afgestemd. Bij het huidige afstandsonderwijs is dat meestal niet het geval. Balkema waarschuwt dan ook voor extra stress: “Hou het realistisch! Als je thuiswerken moet combineren met afstandsonderwijs, ga dan niet ook nog eens je huis extra opruimen of verbouwen. Hou het vooral gezellig en realistisch!”

Tot slot raadt Balkema aan om eerst met de kinderen aan de slag te gaan. “Zorg dat zij lekker aan de slag zijn en pak dan je eigen werk op.”

Toename sinds 2014

in 2014 kregen nog zo’n zeshonderd kinderen in Nederland thuisonderwijs. In februari 2020 waren dat er 1082. Dit zijn kinderen waarvoor de ouders vrijstelling van de onderwijsplicht kregen, omdat er geen school in de buurt is die past bij hun levensovertuiging. Daarnaast is er volgens Balkema nog een onbekend aantal kinderen die in de praktijk is uitgevallen en noodgedwongen thuisonderwijs volgt.

Balkema verklaart de groeit van thuisonderwijs doordat de laatste jaren scholen hun christelijke signatuur steeds meer kwijtraken. Een extra factor is volgens hem het internet, waardoor mensen veel gemakkelijker toegang hebben tot informatie over onderwijs.

Voor Conen en zijn vrouw was de katholieke vorming van hun kinderen de belangrijkste motivatie om op thuisonderwijs over te gaan, een vorming waarin scholen en parochies het naar hun mening laten afweten.

Daarbij is Conen het vertrouwen in het onderwijs verloren. “Ik heb de PABO gevolgd, maar ik heb er niet geleerd hoe ik de kinderen kan leren rekenen, een verhaal op te stellen of hoe ik een kind kan leren tekenen. Door de groeiende tekorten, zeker aan mannelijke leerkrachten, staat de kwaliteit van het onderwijs onder druk.”

De ogen openen

Op de vraag wat het doet met de rol van een ouder om ook nog thuisonderwijzer te zijn, zegt Conen: “Eigenlijk is de rol van ouder-docent een hele natuurlijke. Ik ben niet alleen de ouder met regels. Ik ben ook de ouder die zijn kinderen de ogen opent voor de wereld.”