Tijdens de algemene audiëntie van 23 oktober sprak paus Franciscus over hoe om te gaan met onenigheid en te zoeken naar de “waarheid in liefde” (Ef. 4,15).

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

In het boek Handelingen van de Apostelen wordt beschreven hoe de apostel Paulus, na die transformerende ontmoeting met Jezus, dankzij de bemiddeling van Barnabas door de Kerk van Jeruzalem wordt opgenomen en Christus begint te verkondigen. Maar vanwege de vijandigheid van een aantal mensen, ziet hij zich gedwongen om terug te keren naar zijn geboortestad Tarsus.

De lange reis van Gods Woord

Barnabas gaat daar naartoe om hem te betrekken bij de lange reis van het Woord van God. Je kunt zeggen dat het boek Handelingen van de Apostelen, dat we tijdens deze catechesereeks bespreken, het boek is van de lange reis van het Woord van God: het Woord van God wordt overal verkondigd. Deze reis volgt op een hevige vervolging (vlg. Hand. 11,19).

Die vervolging leidt er niet toe dat de evangelisatie tot een halt komt, maar wordt juist een kans om het terrein te vergroten waarop het goede zaad van het Woord wordt uitgestrooid. De christenen worden niet afgeschrikt. Ze moeten vluchten, maar vluchten met het Woord, en verspreiden het Woord zo’n beetje overal.

Missionair centrum

Paulus en Barnabas arriveren allereerst in Antiochië, in Syrië, waar ze een heel jaar blijven om te onderwijzen en de gemeenschap te helpen op te bloeien (vlg. Hand. 11,26). Ze verkondigden binnen de Joodse gemeenschap, onder de Joden.

Antiochië wordt zo het missionaire centrum, dankzij de prediking waarmee de twee evangeliserende mannen – Paulus en Barnabas – de harten van de gelovigen raken. Hier in Antiochië worden die gelovigen voor het eerst ‘christenen’ genoemd (vlg. Hand. 11,26).

Een Kerk met open deuren

Uit het boek Handelingen komt naar voren dat de Kerk vanuit haar aard geen fort is, maar een tent waarvan de ruimte vergroot kan worden (vlg. Jes. 54,2) en die ruimte kan maken voor iedereen. De Kerk moet naar buiten gericht zijn of onderweg zijn en voortdurend meer ruimte maken zodat iedereen er binnen kan gaan, anders is het geen Kerk. “Een Kerk met open deuren” (Apostolische exhortatie Evangelii gaudium, 46), altijd met open deuren.

Als ik hier in deze stad, of in een ander bisdom waar ik kom, een kerkje zie met gesloten deuren, is dat een slecht teken. Kerken moeten altijd de deuren open hebben, want dat is het symbool van wat een kerk is: altijd open. De Kerk is “geroepen om altijd het open huis van de Vader te zijn. (…) Zodat, als iemand een beweging van de Geest wil volgen en naderbij komt om God te zoeken, niet de kilte ontmoet van een gesloten deur” (Evangelii gaudium, 47).

Heidenen

Maar voor wie werden die deuren ook geopend? Voor de heidenen, want de apostelen predikten aan de Joden, maar ook de heidenen kwamen aan de deur kloppen. En deze open deuren voor de heidenen leiden tot een felle discussie. Sommige Joden benadrukken dat het noodzakelijk is om door middel van de besnijdenis joods te worden, om zo gered te worden, en dan het doopsel te ontvangen.

Ze zeggen: “Indien ge u niet naar Mozaïsch gebruik laat besnijden, kunt ge niet gered worden” (Hand. 15,1), ofwel jullie kunnen het doopsel niet ontvangen. Eerst de joodse ritus en dan het doopsel: dat was hun standpunt.

Eerste concilie van de Kerk

En om deze kwestie tot een goed einde te brengen, leggen Paulus en Barnabas die voor aan de raad van apostelen en oudsten van Jeruzalem. Dan vindt wat algemeen beschouwd wordt als het eerste concilie in de geschiedenis van de Kerk plaats: het concilie of de vergadering van Jeruzalem, waarover Paulus spreekt in zijn Brief aan de Galaten (Gal. 2,1-10).

Er wordt een heel delicate theologische, geestelijke en procedurele kwestie besproken: ofwel de relatie tussen het geloof in Christus en het navolgen van de Wet van Mozes. Bij deze vergadering zijn de bijdragen van Petrus en Jakobus, ‘pilaren’ van de Moederkerk (vlg. Hand. 15,7-21 en Gal. 2,9), van doorslaggevend belang.

Zij stellen voor om de besnijdenis niet op te leggen aan de heidenen, maar slechts van hen te vragen dat ze de afgoderij in al zijn vormen afwijzen. Vanuit die discussie komt de te volgen weg voort, en die beslissing wordt geratificeerd met de zogeheten apostolische brief die naar Antiochië gestuurd wordt.

Synodaliteit

De bijeenkomst in Jeruzalem werpt een belangrijk licht op de wijze waarop we moeten omgaan met onenigheid en moeten zoeken naar de “waarheid in liefde” (Ef. 4,15). Het herinnert ons eraan dat de kerkelijke methode om conflicten op te lossen gebaseerd is op de dialoog door aandachtig en geduldig te luisteren en door de onderscheiding in het licht van de Geest.

Het is dan ook de Geest die helpt om de geslotenheid en de spanningen te overwinnen, en in de harten werkt, zodat er eenheid, in de waarheid en in het goede, wordt bereikt. Deze tekst helpt ons om de synodaliteit te begrijpen. Het is interessant te zien hoe de Brief geschreven is: de apostelen beginnen met de woorden: “De Heilige Geest en wij denken dat…”. Dat is heel synodaal, de aanwezigheid van de Heilige Geest, anders is het niet synodaal, maar parlementair en dat is iets heel anders…

Eenheid versterken

Laten we de Heer vragen om in alle christenen, in het bijzonder in de bisschoppen en de priesters, het verlangen naar en de verantwoordelijkheid voor de eenheid te versterken. Dat Hij ons mag helpen om in dialoog te treden met, te luisteren naar en ontmoetingen aan te gaan met onze broeders en zusters in het geloof, en met de mensen ver weg.

Om zo de vruchtbaarheid te mogen proeven en tonen van de Kerk, die in elke tijd geroepen is om “een lachende moeder” van heel veel kinderen te zijn. (vlg. Ps. 113,9). (Vert. SK)