“Wij beschuldigen de paus niet van ketterij, maar vragen hem gewoon deze vragen als opperherder van de Kerk te beantwoorden.”

In de brief vragen vier kardinalen de paus op vijf fundamentele geloofsvragen een helder antwoord naar aanleiding van onhelderheden in diens exhortatie Amoris Laetitia (AL).

Niet beschuldigd

Van verschillende kanten is de vier kardinalen verweten de paus impliciet van ketterij te beschuldigen. “Nee, dat is helemaal niet wat wij hebben geïmpliceerd”, aldus Burke. “Wij hebben hem gewoon gevraagd, als de opperste herder van de Kerk, deze vijf verwarde punten te verhelderen. Deze vijf zeer ernstige en fundamentele punten.”

Geen vijand van de paus

Burke benadrukt dat hij “geen vijand van de paus” is, maar een absoluut respect heeft voor het petrinisch ambt. Hij voelt zich echter “in geweten verplicht” opheldering te vragen, dat hij ook “bij andere gelegenheden” heeft gedaan.
Hij ontkent ooit te hebben gezegd dat de paus een ketter zou zijn of zelfs maar in de buurt zou komen.

Bron van discussie

Afgelopen september stuurden vier kardinalen, naast Burke Carlo Cafarra, Walter Brandmüller en Joachim Meisner, een verzoek om opheldering van bepaalde passages van het achtste hoofdstuk van AL. Die zijn al vanaf de publicatie van AL in april van dit jaar omstreden en blijven een bron van verhitte discussie.

Talloze verzoeken

In hun brief, die mede door twee andere kardinalen zou zijn ondertekend, schrijven de kardinalen dat zij “maar ook vele bisschoppen en priesters talloze verzoeken van verschillende gelovigen hebben ontvangen om een correcte interpretatie van hoofdstuk 8 van de exhortatie”.

Zij vragen de paus “als opperste leraar van het geloof, geroepen door de Verrezene om zijn broeders in het geloof te bevestigen, de onzekerheden weg te nemen en helderheid te geven”.

Ernstige dwaling

Die vijf “kritische punten”, zei Burke in een eerder interview, “gaan over onveranderlijke morele principes”. Bij het uitblijven van een antwoord, “zou ik zeggen dat het vraagt om een formele daad van correctie van een ernstige dwaling”.

De ambiguïteit van AL zit hem volgens Burke in “het geven van speelruimte voor een praktijk die de Kerk nooit heeft toegestaan, namelijk die van mensen die openlijk in zware zonde leven de sacramenten te laten ontvangen.”

Groeiende verwarring

Hij wijst erop dat “sommigen van ons” deze vragen vanwege hun ernst al eerder aan de paus hadden voorgelegd. “Vanwege de groeiende verwarring op allerlei niveaus in de Kerk en de dringende verzoeken van zowel priesters als leken, achtten de kardinalen, die de belangrijkste adviseurs zijn van de paus, het hun verantwoordelijkheid verheldering te zoeken in enkele zaken die, zolang er twijfel over blijft bestaan, een grote bron van verwarring en uiteindelijk geestelijke schade vormen in de Kerk.”

Niet echt pastoraal

Volgens Burke kan het toelaten tot hertrouwd gescheidenen tot de sacramenten zonder bekering nooit “echt pastoraal” zijn. “Het respecteert de waarheid niet. Er is geen echt pastorale situatie mogelijk die geen recht doet aan de waarheid die door Christus wordt geleerd.”

“Dus als ik aan iemand in de echt gebonden ben en ik leef op een huwelijkse manier met iemand anders, in echtbreuk, dan moet pastorale zorg erop gericht zijn mijzelf te bevrijden van de zonde van echtbreuk. Het helpt mij op geen enkele manier en schaadt mij door tegen mij te zeggen: ‘Het is goed, ga je gang, je kunt zo leven en toch de sacramenten ontvangen.’”

Legalistisch en farizeeïsch

Burke haalt er zijn schouders over op dat hij door de paus impliciet en door anderen expliciet is beschuldigd van legalisme en farizeïsme. Volgens hem is die kritiek onterecht.

“Wij stellen deze vragen niet als een louter formele exercitie, wij stellen geen vragen over kerkelijke wetten. Deze vragen hebben te maken met de natuurlijke morele wet en de fundamentele leer van het Evangelie. Daar gevoelig voor zijn is toch geen legalisme. Integendeel is het, zoals de Heer ons zelf leert, de weg van volmaaktheid waartoe wij geroepen zijn. Hij heeft zelf gezegd dat Hij niet gekomen is om de wet op te heffen, maar te vervullen.”

Zwijgende critici

Volgens Burke zijn er meer die achter de dubia staan, maar zwijgen zij liever. “Om verschillende redenen, waaronder de manier waarop de media met deze dingen omgaan, ze verdraaien en doen lijken alsof iemand die een vraag over AL stelt ongehoorzaam is aan de paus, of diens vijand.”

Hij gaat ervan uit dat zij zich om die reden gedeisd houden.

Irrationele beschuldiging

Op de beschuldiging door een Griekse bisschop dat de vier ketters zouden zijn reageert Burke: “Hoe kan je ketters zijn door eerlijke vragen te stellen?” Hij noemt dat “irrationeel”. “Wij stellen fundamentele vragen gebaseerd op de constante traditie van de kerkelijke moraal.”

Gevaar van schisma

Op de vraag of er sprake is van een schisma antwoordt Burke dat er een “ernstige verdeeldheid” bestaat in de Kerk die snel gerepareerd moet worden omdat het om fundamentele kwesties gaat. “Als het niet snel wordt opgehelderd, zou het zich tot een formeel schisma kunnen ontwikkelen.”

‘Enge gedachte’

Desgevraagd sluit kardinaal Burke het niet uit dat een paus zichzelf buiten de Kerk plaatst door ketterij te verkondigen. “Als een paus formeel ketterij verkondigt zou hij, door die daad, ophouden de paus te zijn. Dat is mogelijk.”
“Dat is een enge gedachte en ik hoop niet dat we daar ooit getuige van zijn.”

Theoretisch mogelijk

Specifiek gevraagd naar de theoretische mogelijkheid van een paus die in ketterij vervalt wijst Burke erop dat alleen het college van kardinalen het gezag heeft een paus tot ketter te verklaren.

Recht op antwoord

Ook gezien de gerezen controverse heeft Burke geen spijt van de dubia. “Nee, helemaal niet, omdat de gelovigen, priesters en bisschoppen het recht hebben op een antwoord op deze vragen. Het was onze plicht als kardinalen, toen de paus duidelijk maakte dat hij ze niet zou beantwoorden, ze publiek te maken zodat de priesters en lekengelovigen die dezelfde twijfels hebben zouden weten dat hun vragen legitiem zijn en dat zij een antwoord verdienen.”

Meewerken met de Geest

Hij benadrukt dat de Heilige Geest over de Kerk heerst. “De Heilige Geest bewaakt, inspireert en sterkt de Kerk altijd. Maar leden van de Kerk en, op bijzondere wijze de hierarchie, moeten wel meewerken met de ingevingen van de Heilige Geest. De aanwezigheid van de Heilige Geest is een ding, maar onze gehoorzaamheid aan de Heilige Geest een andere.”