Decennialang trok het Wereldmuseum in Berg en Dal – beter bekend als het Afrika Museum – tienduizenden bezoekers per jaar. Zondag was het voor het laatst geopend. De witte paters en de Stichting Nationaal Museum Wereldculturen konden het niet eens worden over de te volgen koers.

De sluiting gaat veel mensen in de regio Nijmegen erg aan het hart, schrijft De Gelderlander. Om afscheid van het Wereldmuseum in Berg en Dal te kunnen nemen, mocht iedereen het museum de afgelopen twee weken gratis bezoeken. Duizenden mensen maakten hier gebruik van.

“We hebben gemiddeld vijfhonderd bezoekers per dag gehad. Dat is heel veel voor ons”, zei woordvoerder Leonie Wijnen van de Stichting Nationaal Museum Wereldculturen zondag tegen de krant.

Huuropzegging

In 1954 richtte de congregatie van de Heilige Geest het Afrika Museum op. Nog altijd zijn de witte paters, zoals de leden genoemd worden, eigenaar van de grond en de gebouwen. De exploitatie van het museum ging echter in 2014 over naar de Stichting Nationaal Museum Wereldculturen. Onder deze stichting vallen ook het Tropenmuseum in Amsterdam, het Museum Volkenkunde in Leiden en het Wereldmuseum in Rotterdam.

Volgens de Volkskrant zegde de congregatie in 2020 de huurovereenkomst met de Stichting Nationaal Museum Wereldculturen op per 1 januari 2025. De paters hadden destijds plannen om van de verkoopopbrengst uit de gebouwen en het terrein voor zichzelf een oudedagsvoorziening te bouwen. Ondertussen zouden ze twee beelden voor 8,7 miljoen euro hebben verkocht. Dit bleek alsnog geen aanleiding te zijn om af te zien van de huuropzegging.

Het Wereldmuseum liet afgelopen zomer weten een jaar voor het einde van het huurcontract al dicht te willen gaan. Tijdens het laatste jaar betaalt het museum de huur door en zorgt het voor de collectie en gebouwen. De paters wilden dit niet en waren bang voor verloedering. Ze spanden een kort geding aan, dat ze verloren.

Afrikaanse hutten

Een verschil van inzicht over de uitstraling van het museum bleek ook bij te dragen aan de alsmaar slechter wordende verhoudingen. Als voorbeeld geeft De Volkskrant de nagebouwde Afrikaanse hutten: de paters zouden hier erg aan hechten, de Stichting Nationaal Museum Wereldculturen zou dit te stereotyperend vinden.

Carel Verdonschot – lekenadviseur van de paters – vertelde zondag in Trouw dat de relatie steeds verder verslechterde: “Er ligt een metershoog dossier. Er werd binnen verbouwd, zonder dat we daar iets van wisten. Het buitenmuseum werd nauwelijks nog onderhouden, de huisjes zijn vervallen. Het Afrika Museum is in de afgelopen acht jaar verworden tot een tentoonstellingslocatie van Leiden.”

Collectie

Bij dit alles speelt er nog een conflict: de partijen zijn het niet eens over het eigendom van de collectie. Van de achtduizend objecten is de helft van de paters. Zij stellen dat de andere helft hen ook toebehoort. De Stichting Nationaal Museum Wereldculturen ziet dat anders en claimt die andere helft. De twee partijen zullen hierover bij de rechtbank verder procederen.

Beide partijen hebben al wel andere plannen voor de collectie, of een gedeelte ervan. De stichting hoopt in het voorjaar al een voorzichtige doorstart te maken. Wijnen in Trouw: “We denken aan een ‘Wereldlab’, een soort tussenstap op weg naar een nieuw museum, ergens elders in de regio Nijmegen. We gaan in dat lab experimenteren door de collectie te laten zien en hedendaagse kunstenaars erop te laten reflecteren. We hebben een locatie op het oog, maar we verwachten dat het pas in december definitief rondkomt.”

De paters zijn voor zover bekend iets minder ver met hun plannen: zij willen met de werkgroep Toekomst Afrika Museum het huidige museum een doorstart geven. “We willen graag een plek zijn waar aandacht is voor de positie en het erfgoed van Afrika en de Afrikanen, toen en nu”, aldus Verdonschot in Trouw. Hoe de paters dat exact willen gaan doen, is nog onbekend.