Met zijn afstudeerscriptie over de ‘vererfgoeding’ van kloosters heeft Wouter Kock (27) twee prestigieuze prijzen gewonnen. “De kloostergemeenschappen zijn voor mij veel meer gaan leven.”
Veel studenten mogen al blij zijn als ze een goed cijfer voor hun scriptie halen. Maar Wouter Kock (27), die onlangs zijn research master Religious Studies voltooide aan de universiteit van Utrecht, kreeg behalve een voldoende ook nog eens twee prijzen voor zijn scriptie: de Jan Brouwer scriptieprijs en de tweejaarlijkse scriptieprijs van de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis.
Het winnen van de prijzen voelde “een beetje vreemd”, zegt Kock: “Ik heb mijn scriptie meer dan een jaar geleden geschreven. Ik kreeg er destijds een mooi cijfer voor en leuke reacties erop, maar had het verder een beetje achter me liggen.”
De prijzen zijn voor Kock een blijk van erkenning. “Je beseft wat je kan losmaken en de maatschappelijke relevantie van het onderwerp wordt erkend. Het gaat meer leven, daardoor krijgt het hopelijk ook meer betekenis.”
In Loss in translation – The heritagization of Catholic monasteries onderzoekt Kock de invloed van ‘vererfgoeding’ op kloosters die door religieuzen bewoond worden. De locatie waarop Kocks scriptie inzoomt is de zogenaamde Heilige Driehoek, een gebied in Oosterhout waar benedictinessen, norbertinessen en de christelijke gemeenschap Chemin Neuf ieder een eigen klooster in gebruik hebben.
Kock groeide op in Oosterhout en was als kind al gefascineerd door de kloosters. Omdat hij niet katholiek is opgevoed, schenen de gebouwen hem vreemd en hun bewoners hem mysterieus toe. Die fascinatie bleef hem zodanig achtervolgen dat hij al wist dat hij zijn scriptie over de Heilige Driehoek wilde schrijven voordat hij een thema had bedacht.
“Toen ik begonnen was aan mijn master schreef ik voor het vak Theories and Methods al eens een paper – niet zo’n heel goede overigens – over de Heilige Driehoek”, zegt hij. “Ik raakte steeds meer geïnteresseerd in religieus erfgoed en in hoe religie erfgoed wordt. Dat zag ik ook gebeuren in de Heilige Driehoek.”
Kocks scriptie draait om het thema vererfgoeding van kloosters, oftewel het tot erfgoed bestempelen en als erfgoed behandelen van kloostergebouwen. De vererfgoeding van religieuze locaties is een fenomeen dat in de afgelopen decennia ontstaan is, ziet Kock: “Mensen die niet religieus zijn, vinden die plekken toch belangrijk. Ze zien de historische waarde en ontlenen er hun identiteit aan, maar ervaren er zelf vaak ook een bepaalde spiritualiteit bij.” Die ontwikkeling ziet hij in zekere zin ook een reactie op de jaren zestig en zeventig, toen veel historische gebouwen verdwenen.
De aandacht van erfgoedliefhebbers levert waardering voor religieuze gebouwen op, maar dat is niet louter positief, ontdekte Kock. “In de Heilige Driehoek zie je dat groepen als de gemeente en erfgoedstichtingen zich concreet in het gebruik van de gebouwen gaan mengen en er ook nieuwe gebruiksregels voor opstellen. De stichtingen krijgen meer invloed en inspraak, de bewoners moeten de verantwoordelijkheid delen.”
De ervaring die religieuzen bij hun klooster hebben als bewoners is anders dan die van erfgoedliefhebbers. Volgens Kock zou het besef van die verschillende zienswijzen meer gevoed moeten worden. “Erfgoeddeskundigen hebben weliswaar ook een band met het gebouw, maar komen er slechts zo nu en dan als specialist. Het christelijke aspect wordt vaak gemist: de verschillende groepen begrijpen elkaar daarin niet helemaal.”
“Mensen die niet religieus zijn, vinden religieus erfgoed toch belangrijk. Ze zien de historische en spirituele waarde en ontlenen er hun identiteit aan.”
Tweet dit!
Er vindt dus, zoals Kock met de titel van zijn scriptie duidelijk wil maken, een loss in translation plaats: erfgoedspecialisten en kloosterlingen spreken elkaars ‘taal’ niet, wat het lastig maakt om op één lijn te komen. “Beide groepen hebben begrip voor elkaars situatie nodig, want dialoog is belangrijk. Ik hoop dat mijn scriptie daarbij helpt door te tonen welke ‘vertaalfouten’ er gemaakt worden.”
Tijdens zijn onderzoek kwam Kock veel in de kloosters die hij als kind alleen vanaf de buitenkant had gezien. Hij sprak er met bewoners, woonde er Missen bij, ging op retraite en hielp zelfs met verhuizen. “De kloostergemeenschappen zijn voor mij veel meer gaan leven.”
Daarnaast raakte hij geïnspireerd door de sterke overtuigingen van de kloosterlingen. “Een van de religieuzen vertelde me dat ze niet goed snapte hoe mensen de kloosterregels zouden kunnen toepassen buiten de christelijke context. ‘Ik sta niet elke dag om zes uur op voor mezelf, maar voor Christus en de gemeenschap’, zei ze. Je doet het omdat je je in verbinding voelt met je gemeenschap”, vertelt Kock. “Toen ik meekreeg hoe diep dat zit, gaf dat perspectief op de gejaagdheid van mijn eigen leven.”
Erfgoed en kloosters zijn nog altijd geen afgesloten hoofdstukken voor Kock. Momenteel is hij namelijk bezig met een voorstel voor een promotieonderzoek over nieuwe groepen in oude kloosters, waarbij hij wil onderzoeken hoe deze groepen zich verhouden tot het erfgoed en tot hun voorgangers. Ook is het de bedoeling dat zijn scriptie uiteindelijk gepubliceerd gaat worden.
Lees het hele interview met Wouter Kock over de vererfgoeding van kloosters in editie 16 van Katholiek Nieuwsblad.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
