Bisschop Carlos Ximenes Belo is beschuldigd van enkele tientallen gevallen van seksueel misbruik. De beschuldigingen aan zijn adres blijken al jaren een publiek geheim. Nederlands onderzoek heeft ze aan het licht gebracht.

Bisschop Carlos Ximenes Belo geldt als een van de aanzienlijkste mannen van Oost-Timor. Toen het land in de jaren zeventig, tachtig en negentig gebukt ging onder wrede Indonesische overheersing, gold Belo als een van de belangrijkste voorvechters voor onafhankelijkheid. Tussen 1983 en 2002 was hij leider van de plaatselijke Kerk in het in 2002 officieel onafhankelijk geworden land.

Als kerkleider was Belo de steun en toeverlaat voor de onderdrukte, voornamelijk katholieke bevolking van Oost-Timor. Hij biedt vervolgde mensen onderdak en wordt gezien als de aangewezen persoon om te bemiddelen tussen de Indonesische bezetter en de Oost-Timorezen. In 1996 ontvangt hij samen met José Ramos-Horta, de huidige president van de eilandstaat, de Nobelprijs voor de Vrede.

Publiek geheim

Bisschop Belo lijkt echter niet alleen volksheld te zijn. Hij wordt ervan beschuldigd over een periode van ruim twintig jaar, voornamelijk in de jaren tachtig en negentig, verschillende minderjarige jongens seksueel misbruikt te hebben. Dat blijkt uit onderzoek van De Groene Amsterdammer.

Opmerkelijk is dat het misbruik nu pas naar buiten komt, terwijl het misbruik door Belo al jaren een publiek geheim blijkt te zijn in Oost-Timor. Al in de periode tussen 1999 en 2002 zijn er pogingen geweest om het misbruik naar buiten te brengen, aldus De Groene Amsterdammer. Destijds werd de informatie echter onder de pet gehouden. Oost-Timor was een piepjonge staat onder een interim-regering van de Verenigde Naties; een dergelijke onthulling over een van de voornaamste inwoners van het land zou een te groot risico zijn.

Reisbeperking

In 2002 diende Belo vanwege “fysieke en geestelijke uitputting” zijn ontslag in bij paus Johannes Paulus II. Hij verruilde Oost-Timor voor Portugal en later Mozambique. Hij bracht in de jaren daarna nog wel bezoeken aan zijn thuisland, maar zou er nooit meer wonen.

De Groene Amsterdammer heeft ook ontdekt dat het Vaticaan mogelijk wist van het misbruik door bisschop Belo. De Oost-Timorese bisschop Norberto do Amaral vertelde in 2019 in een interview met de Nederlandse journalist Tjitske Lingsma dat Belo een reisbeperking opgelegd heeft gekregen.

“Hij moet toestemming aan het Vaticaan vragen om te zien of ze hem toestaan [om Oost-Timor te bezoeken]”, aldus bisschop do Amaral. Waarom zijn oud-collega niet vrij mag reizen, kon hij niet zeggen. “Alstublieft, ga het vragen aan het Vaticaan”, zei hij tegen Lingsma. In welk jaar die beperking van kracht ging, is niet bekend, maar volgens haar bronnen geldt die nu nog steeds.

Uit speurwerk in de kerkelijke wetboeken heeft De Groene Amsterdammer naar boven gehaald dat zo’n reisbeperking opgelegd kan worden om slachtoffers, het onderzoeksproces en verdachten te beschermen tijdens een strafzaak of na een veroordeling. Het weekblad heeft ook bevestigd gekregen dat Belo’s reisbeperking nog steeds van kracht is.

Nederlands onderzoek

Het onderzoek is uitgevoerd door journalist Tjitske Lingsma. Zij werkte in 1998 en 1999 als verslaggever in Oost-Timor en was in 2001-2002 publieksvoorlichter van de grondwetgevende vergadering. Volgens haar waren de beschuldigingen aan Belo’s adres in die tijd al een publiek geheim. Haar onderzoek, dat onlangs in artikelvorm verscheen, nam ruim drie jaar in beslag.

Vorige week stuurde Lingsma verzoeken tot reacties naar diverse kerkelijke instanties: de Heilige Stoel, de orde der salesianen – waar Belo lid van is – en het aartsbisdom Dili in Oost-Timor. Van de salesianen ontving ze geen ontvangstbevestiging. Het aartsbisdom Dili verwees haar door naar de nuntius, die haar vragen op zijn beurt doorstuurde naar Rome. Tot op heden heeft ze geen reactie ontvangen.