Het wordt zijn verste en langste reis ooit: in september is paus Franciscus van plan om vier landen in Zuidoost-Azië en Oceanië te bezoeken. Het pauselijke voornemen is ambitieus, maar de realiteit kan weerbarstiger blijken.
Of het aan die klassieke Vaticaanse traagheid ligt of aan het niet te stuiten enthousiasme van de gastheren is niet vast te stellen, maar gebruikelijk is het inmiddels wel dat een bestemmingsland eerder naar buiten brengt dat de paus komt dan dat het Vaticaan dat bevestigt.
Dat gebeurde bijvoorbeeld eind 2021 in de aanloop naar paus Franciscus’ reis naar Cyprus. Begin deze maand was het opnieuw raak, toen de Indonesische minister van Religieuze Zaken Yaqut Cholil Qoumas verklapte dat de paus “na twee jaar wachten eindelijk naar Indonesië komt”.
Afgelopen vrijdag bevestigde het Vaticaan dat paus Franciscus niet alleen naar Indonesië zal reizen, maar ook naar buurlanden Oost-Timor, Papoea-Nieuw-Guinea en Singapore. Het wordt de langste (en verste) reis die de 87-jarige paus tijdens zijn pontificaat heeft afgelegd: op 3 september komt hij aan in Jakarta en tien dagen later vertrekt hij weer vanuit Singapore.
Met deze lange reis slaat de paus meerdere vliegen in één klap. Oost-Timor en Papoea-Nieuw-Guinea krijgen alsnog het pausbezoek dat in 2020 door de coronacrisis verviel. De stop in Indonesië verzilvert een uitnodiging van president Joko Widodo.
Singapore is een verrassende toevoeging. De kans bestaat dat dit knooppunt voor luchtverkeer toch al onderdeel van het pauselijke vliegschema was en dat de paus besloten heeft om daar dan ook maar meteen een paar dagen te spenderen – om de bevolking te ontmoeten, maar ook om op adem te komen.
“De afgelopen jaren zijn de reisprogramma’s van paus Franciscus beduidend minder vol dan in het begin van zijn pausschap.”
Tweet dit!
Het klinkt tenslotte haast ongeloofwaardig dat paus Franciscus, die met zijn knie en zijn longen sukkelt en fysiek duidelijk niet meer de man is die hij een jaar geleden was, nog naar de andere kant van de wereld vliegt om zo’n beetje alle landen tussen de Indische en de Stille Oceaan te bezoeken. Zijn reis naar de klimaattop in Dubai in december moest hij om gezondheidsredenen ook al afzeggen.
De lange duur van deze eilandenreis zou daarmee te maken kunnen hebben. De afgelopen jaren zijn de reisprogramma’s van paus Franciscus beduidend minder vol dan in het begin van zijn pausschap. In de Democratische Republiek Congo in januari en februari 2023 bleef hij bijvoorbeeld in de hoofdstad.
Ook nu zal hij in ieder land op één plek blijven; alleen in Papoea-Nieuw-Guinea doet hij naast de hoofdstad Port Moresby ook de plaats Vanimo aan.
Singapore, Oost-Timor, Indonesië en Papoea-Nieuw-Guinea liggen in dezelfde hoek van de aarde, maar verschillen cultureel en religieus als dag en nacht met elkaar. In tien dagen tijd zal paus Franciscus een enorme verscheidenheid aan mensen en culturen ontmoeten – wat van hem een haast kameleontisch vermogen om van rol te veranderen vraagt.
Oost-Timor mag een thuiswedstrijd heten: 98 procent van de bevolking is er katholiek. In augustus 2022 schonk paus Franciscus het land haar eerste kardinaal in de geschiedenis door Virgílio do Carmo da Silva de rode zucchetto toe te kennen. Ook de religieus zeer diverse stadstaat Singapore kreeg tijdens het toenmalige conclaaf met William Goh haar eerste kardinaal.
Hoewel de kardinaalscreatie van John Ribat in 2016 alweer iets langer geleden is, heeft Franciscus met die keuze ook Papoea-Nieuw-Guinea haar eerste kardinaal geschonken. In al deze landen zal de komst van de paus een bron van vreugde zijn.
Dat neemt niet weg dat er ook punten van zorg zijn. In september 2022 werd duidelijk dat de voormalige Oost-Timorese bisschop Carlos Ximenes Belo beschuldigd is van tientallen gevallen van seksueel misbruik. Belo is een van de meest aanzienlijkste mannen van het land; in 1996 kreeg hij zelfs de Nobelprijs voor de vrede vanwege zijn inspanningen voor een onafhankelijk Oost-Timor.
In 2002 verliet hij zijn land voor Portugal en later Mozambique. Dat Belo beschuldigd werd van seksueel misbruik bleek al vanaf 1999 een publiek geheim. Om het onafhankelijkheidsproces van Oost-Timor niet te schaden, is dat altijd onder de pet gehouden. Het Vaticaan heeft zich daar nooit over uitgesproken.
Ook Singapore zou wel eens een bezoek met een weerklank kunnen worden. Het land, waar driekwart van de bevolking van Chinese afkomst is, is cultureel nauw aan China verwant. De relatie met China, waar katholieken en andere gelovigen onderdrukt worden en het Vaticaan geen bisschoppen kan benoemen zonder goedkeuring van het regime, is een van de grote thema’s van Franciscus’ pontificaat.
Zijn reis naar Mongolië, een buur van China, gebruikte paus Franciscus in september 2023 om een voorzichtige hand naar China uit te strekken, onder meer door in een toespraak zijn “hartelijke groeten” over te brengen “aan het Chinese volk”. Het zou kunnen dat de paus Singapore ziet als een kans om die handreiking nog eens te herhalen.
Christenvervolging is ook in Indonesië een thema. Het land, qua bevolkingsaantal het grootste islamitische land ter wereld, telt acht miljoen katholieken, oftewel drie procent van de bevolking. Volgens minister van Religieuze Zaken Qoumas zal paus Franciscus tijdens zijn komst “de diversiteit en interreligieuze broederschap in de Indonesische samenleving met eigen ogen kunnen ervaren”, maar in de praktijk is die broederschap soms ver te zoeken.
Indonesië staat op plaats 42 van de Ranglijst Christenvervolging van hulporganisatie Open Doors. Dat heeft vooral te maken met de opmars van conservatieve islamitische bewegingen in het land.
Zo is in de provincie Atjeh op Sumatra de islamitische shariawetgeving van kracht, waardoor christenen er niet zomaar vrijelijk hun geloof kunnen uitoefenen. Ook in andere delen van het land ervaren christenen onderdrukking en geweld.
Het aankomende bezoek van paus Franciscus lijkt goed te passen in het mooiweerpraatje van de Indonesische regering. Voor de paus liggen er die drie dagen in september daardoor twee uitdagingen: de Indonesische katholieken een hart onder de riem steken, en de regering ertoe overhalen om de situatie van de christenen in het land te verbeteren.
In september staat er nog een reis op de agenda van paus Franciscus: die naar België vanwege de zeshonderdste verjaardag van de Katholieke Universiteit in Leuven. Het was al bekend dat dat een flitsbezoek van één of hooguit twee dagen wordt, al is de precieze datum nog niet naar buiten gebracht.
Zelfs als paus Franciscus er fysiek toe in staat blijkt om de reis naar Zuidoost-Azië en Oceanië af te leggen, is het nog maar de vraag of hij daarna kracht over heeft voor België. Vanwege zijn aandacht voor de periferie van de Kerk – en omdat de reis naar Papoea-Nieuw-Guinea en Oost-Timor al veel langer gepland staat – is de kans dat het pausbezoek aan België sneuvelt ten bate van de eilandenreis vele malen groter dan andersom.
Een herhaling van Dubai dreigt daarmee ophanden te zijn. Voor de Belgen – en natuurlijk ook voor hun noorderburen – is het daarom te hopen dat paus Franciscus met deze ambitieuze reisplannen niet te veel hooi op zijn vork heeft genomen.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
