Het hoofd van de Oekraïense Grieks-katholieke Kerk heeft zich uitgesproken tegen een voorstel om de Moskou-getrouwe Oekraïens-orthodoxe Kerk bij wet te verbieden.

Er ligt momenteel een wetsvoorstel dat dit verbod moet regelen bij het Oekraïense parlement. Groot-aartsbisschop Svjatoslav Sjevtsjoek van Kiev vindt het voorstel problematisch, meldt Crux: het perkt de godsdienstvrijheid in én zou van aanhangers van Rusland martelaren maken.

Geopolitieke doelen

Hij riep op om te kijken naar andere manieren om de invloed van het patriarchaat van Moskou in Oekraïne aan banden te leggen, zodat duidelijk wordt dat het niet draait “om het beperken van iemands religieuze vrijheid”.

Het gaat er volgens de groot-aartsbisschop om dat Rusland, “dat ons vandaag vermoordt, geen van de kerken voor zijn geopolitieke doelen kan gebruiken”.

Dat lijkt een verwijzing naar patriarch Kirill. De patriarch van Moskou heeft openlijke steun uitgesproken voor de Russische invasie in Oekraïne – al hield hij in een recente preek de mogelijkheid van een “verzoening” open.

Moreel gezag

Het risico dat een verbod Moskou-getrouwe orthodoxen “de martelaarspalm” in handen drukt, is reëel, zei Sjevtsjoek. Het zou hen mogelijk maken om zich “in stille oppositie” terug te trekken en op een later moment “authenticiteit te claimen”.

Hij verwees naar de ervaring van zijn eigen Grieks-katholieke Kerk, die in de Sovjettijd lang verboden was. “Wij overleefden ondergronds. Bovendien redde het feit dat wij een martelaar-Kerk waren die niet collaboreerde met de Sovjet-autoriteiten ons moreel gezag.”

Een Kerk kán niet simpelweg bij wet afgeschaft worden, omdat zij meer is dan een religieuze organisatie, legde hij uit. “De Kerk, dat zijn mensen die ook grondwettelijke rechten hebben. Zolang er mensen in Oekraïne zijn die gericht zijn op de Moskouse variant van de Orthodoxie, bestaat die Kerk – zelfs als ze volgens de wetten van de staat illegaal zou zijn.”

Staatsveiligheid

Sjevtsjoek zei dat niemand vervolgd mag worden “omdat hij tot een bepaalde kerkelijke structuur behoort”. Wel mag een staat zijn veiligheid waarborgen: dat houdt in oorlogstijd ook in dat eventuele “verraders”, die een gevaar voor de staatsveiligheid vormen, moeten worden “geïdentificeerd”.

Met “inachtneming van alle wetten” moeten er dan stappen ondernomen worden, ongeacht de godsdienst van de betrokkenen. Voor “misdaden tegen ons land zijn wij allen hier gelijk”.

Al in maart 2022 was er sprake van een wetsvoorstel, dat het patriarchaat van Moskou en de daarmee verbonden Oekraïens-orthodoxe Kerk in de ban zou doen. Alle bezittingen van de Russisch-orthodoxe Kerk in Oekraïne zouden geconfisqueerd worden. Kloosters en theologie-opleidingen zouden veertien dagen de tijd krijgen om de banden met Moskou te verbreken.

Oproep Zelensky

Het vorige week ingediende voorstel kwam er na een oproep van president Zelensky. Hij vroeg het Oekraïense parlement afgelopen december om regels om religieuze organisaties “met invloedscentra in de Russische federatie” te kunnen verbieden en de banden met Moskou van de orthodoxe Kerk onder de loep te kunnen nemen.

Vaticaan wil diplomatieke oplossing

Het Vaticaan benadrukte recent opnieuw dat er gezocht moet worden naar een diplomatieke oplossing – “zelfs al lijkt er op dit moment geen basis voor enige onderhandelingen te zijn”, aldus ‘buitenlandminister’ Paul Gallagher.

“Wij moeten het ideaal van vrede en het idee dat deze oorlog zal stoppen levend houden”, stelde de Britse aartsbisschop, die vroeg om een “rechtvaardige vrede” die “de schakel in een nieuw, rechtschapen proces tussen de strijdende partijen is en niet slechts een toewijzing van winnaars en verliezers”.