Paus Franciscus pleit onophoudelijk voor een einde aan de oorlog in Oekraïne, die vrijdag een jaar geleden begon met de Russische inval. In de editie van KN van deze week gaat hoogleraar Fred van Iersel in op de wortels van Franciscus’ vredesdenken.

Die wortelt, schrijft Van Iersel, in de overtuiging van de paus dat het Evangelie een boodschap van vrede is.

Franciscus’ hoofdlijn is hierbij dat katholieken (maar niet alleen zij) actieve geweldloosheid serieuzer moeten nemen. Als gelovige burgers moeten ze die gestalte geven in sociale, politieke en diplomatieke actie. Daarbij mogen ze zich niet laten vangen in een vals dilemma tussen afzijdig pacifisme en blinde rechtvaardigingen van oorlogen.

Het Evangelie verkondigt vrede

De paus sluit hiermee, schrijft Van Iersel, aan op de Catechismus van de Katholieke Kerk: “Daar staat dat oorlog vermeden moet worden. Met zijn inzet op actieve geweldloosheid geeft de paus aan wat er wél moet gebeuren: het Evangelie verkondigt vrede en vraagt om een praktijk van vrede.”

Daarbij baseert Franciscus zich “op de echte vrede die uitgaat van Christus, de gekruisigde en opgestane die zich niet wreekt, afziet van vergelding, die inzet op verzoening en vergeving en een nieuw begin mogelijk maakt”.

Profetische traditie

Volgens Van Iersel sluit de paus “ook aan bij de profetische traditie van de Bijbel” waarin vrede, zoals bij de profeet Jesaja, “de vrucht is van gerechtigheid en daarmee meer dan afwezigheid van oorlog”.

Zijn spreken wortelt ook in de prioriteiten die hij stelt: de verkondiging van het Evangelie gaat bij paus Franciscus boven alles.

Het ijkpunt

Jezus’ boodschap dat het Rijk Gods nabij is, wordt zo “expliciet het ijkpunt voor maatschappelijke praktijken. Zo neemt hij in Laudato Si’ de sociale en ecologische kwetsbaarheid van de allerarmsten als ijkpunt voor alle maatschappelijke en politieke praktijken en geeft die een centrale rol in zijn benadering van evangelisatie”.

Franciscus’ eerste vraag

Van Iersel benadrukt het belang hiervan: “Het betekent namelijk dat Franciscus’ eerste vraag niet is: is een oorlog rechtmatig volgens het internationaal recht? Zijn eerste vraag is: wat zijn de gevolgen van een oorlog voor de allerarmsten en de ecologie? En omdat die gevolgen niet goed zijn, zet hij zo krachtig in op conflictpreventie en de-escalatie.”