Alle besluiten die de inmiddels voormalig grootmeester en de bestuursraad van de Orde van Malta sinds 6 december genomen hebben, zijn door het Vaticaan nietig verklaard.

Dat blijkt uit een brief die kardinaal-staatssecretaris Pietro Parolin woensdag verstuurde aan het bestuur van de ridderorde, meldt vaticanist Edward Pentin van de National Catholic Register.

Vertrek Grootmeester Orde van Malta

Parolin schrijft dat de paus “gebaseerd op bewijs dat is voortgekomen uit informatie die hij heeft verzameld, heeft bepaald dat alle door de Grootmeester na 6 december 2016 genomen acties nietig zijn”. Datzelfde geldt, aldus de kardinaal, voor de besluiten van de Soevereine Raad van de Orde van Malta.

De brief komt kort na het vertrek van de grootmeester, Matthew Festing. Festing bood dinsdag zijn ontslag aan na een audiëntie bij paus Franciscus. De paus had tijdens hun ontmoeting om Festings ontslag gevraagd, bevestigde de orde achteraf, en aanvaardde het woensdag.

Vertrek Albrecht von Boeselager

De kwestie speelt tegen de achtergrond van het vertrek eind vorige jaar van de grootkanselier van de orde, de Duitser Albrecht von Boeselager. Hij werd op begin december door het bestuur van de orde van zijn functie ontheven.

Velen hebben erop gewezen dat dit te maken zou hebben met betrokkenheid, onder Boeselagers verantwoordelijkheid, van de Orde van Malta bij charitatieve projecten waarin condooms werden verspreid.

De orde zelf is niet inhoudelijk op de redenen voor het ontslag ingegaan, maar zei onlangs wel dat die “complexer” waren dan het condoom-incident. Boeselager zelf heeft steeds ontkend iets verkeerd te hebben gedaan en vecht zijn ontslag aan.

Conflict Vaticaan – Orde van Malta

Na het ontslag van Boeselager ontstond een conflict tussen het Vaticaan en de Orde van Malta. Het Vaticaan stelde een commissie in die de kwestie van Boeselagers ontslag moest onderzoeken, maar de orde beschouwde dat als een ongeoorloofde inmenging in haar interne zaken. Ook was de orde van mening dat een aantal leden van de onderzoekscommissie verstrengelde belangen had.

De Orde van Malta is behalve een religieuze orde – onder anderen de Grootmeester legt religieuze geloften af – ook een soevereine entiteit onder internationaal recht, met onder meer eigen paspoorten en diplomatieke contacten.

Pauselijk gedelegeerde

Festings ontslag moet nog aangenomen worden door de Soevereine Raad van de orde, die zaterdag bijeenkomt. Volgens een woordvoerder zal dat slechts een formaliteit zijn.

Het Vaticaan heeft bekend gemaakt dat er een pauselijk gedelegeerde benoemd zal worden om een proces van geestelijke vernieuwing te leiden.

De Orde heeft een ad interim-bestuurder benoemd die het bestuur waarneemt tot er een opvolger voor Festing is gekozen.

‘Onafhankelijkheid en soevereiniteit’

Het is volgens Catholic Culture echter onduidelijk of de Heilige Stoel wel een delegaat kán benoemen voor een ander soeverein lichaam.

Enkele kerkjuristen hebben zich in die zin kritisch uitgelaten over de kwestie. De Amerikaan Ed Condon betoogt op de website van de Catholic Herald dat de Heilige Stoel pas een onderzoek had kunnen uitvoeren als het eerst door een besluit van de paus zelf het eigen recht van de Orde van Malta aan de kant had geschoven.

Aangezien dat niet gebeurd is, schrijft Condon, moet bij de religieuze gehoorzaamheid die leden verschuldigd zijn de “onafhankelijkheid en soevereiniteit” van de Orde van Malta “met betrekking tot haar bestuur” volledig gerespecteerd worden.

‘Diplomatieke repercussies’

Bovendien neemt het Staatssecretariaat volgens hem ook op diplomatiek vlak een risico: “Door de soevereiniteit van een andere entiteit te ondermijnen, zou de interventie van het Staatssecretariaat ernstige diplomatieke repercussies kunnen hebben voor de Heilige Stoel zelf.”

Als de Heilige Stoel een gedelegeerde benoemt, schaft ze daarmee feitelijk “de orde als een soevereine entiteit af”, vindt Condon.

‘Schending internationaal recht’

De in Amerika werkzame Vlaamse kerkjurist Kurt Martens noemde het benoemen van een pauselijk gedelegeerde een “ernstige schending van internationaal recht” die neerkomt op “de facto annexatie. Tijd voor de VN om in te grijpen”.

De Heilige Stoel maakt het zich op deze manier “onmogelijk” om schendingen van het internationaal recht elders te bekritiseren, aldus Martens. (NCR/CC/CH)