“We geloven dat God vrede kan brengen in dit land”, zo zei paus Franciscus op de derde dag van zijn reis door Irak. De paus bezocht de Vlakte van Nineve, waar de verwoestingen van Islamitische Staat nog overal zichtbaar zijn.
“مرحبا بابا فرانسيس”. “Welkom paus Franciscus.” Kleine en grote borden hangen aan muren, flats en lantaarns langs de wegen van Mosul. Ze begroeten in het Italiaans en het Arabisch de aankomst van de paus, tijdens zijn derde en laatste dag van zijn reis in Irak. “Het volk van Mosul heet Zijne Heiligheid welkom”, is te lezen op de borden.
Ze zijn als een verband waarmee de bevolking van deze stad van Iraaks-Koerdistan, die in augustus 2014 werd uitgeroepen tot bolwerk van Islamitische Staat, de nog zichtbare wonden heeft willen verbinden.
Het straatbeeld is totaal verwoest: opengereten gebouwen, bergen van puin, kapotte wegen, en gebedshuizen die nog steeds de sporen dragen van een oneigenlijk gebruik als gevangenis of rechtbank.
Toch heerst er deze ochtend een feestelijke stemming. “Alalà, alalà”, schreeuwen vrouwen als teken van gejubel. De menigte – bestaande uit christenen, maar ook veel moslims – staat als sinds de vroege uren van de ochtend langs de weg, veel eerder dan de aankomst van de paus op het internationale vliegveld van Erbil.
Kinderen zwaaien achter dranghekken met olijftakken, ballonnen, Iraakse of Vaticaanse vlaggen. Bijna niemand draagt een mondkapje, misschien om te laten zien dat in Mosul, waar de bevolking is gedecimeerd door brutale moorden, vandaag toch kan glimlachen.
De paus komt per helikopter aan, na een korte reis van twintig minuten, waarbij hij over de vlakte van Nineve vliegt, een land met een oude christelijke aanwezigheid, die hard getroffen is door het jihadistische terrorisme. Vanuit een raampje kijkt de paus over gebieden waarin honderden christenen noodgedwongen moesten vluchten, nadat ze hun huizen hadden verlaten.
“Hoe wreed is het, dat dit land, wieg van de beschaving, door zulk een onmenselijke storm is getroffen”
Tweet dit! Franciscus komt zelf aan bij Hosh al-Bieaa (het plein van de kerken), een plaats waar vier religieuze gebouwen staan. Het plein werd door IS gebruikt voor willekeurige executies. Op het midden van het plein, voor een verwoest gebouw, is een podium gebouwd met rode vloerbedekking, met een gouden Chaldeeuwse kruis.
Vanuit deze plaats spreekt de paus een universeel gebed uit voor de slachtoffers van alle oorlogen. “Hoe wreed is het, dat dit land, wieg van de beschaving, door zulk een onmenselijke storm is getroffen, met verwoeste antieke gebedsplaatsen en duizenden mensen… moslims, christenen, jezidi’s, die op wrede wijze zijn afgeslacht omwille van het terrorisme”, aldus de paus.
Voor hem geven een priester en een vrouw hun getuigenis. “Treffend”, zegt de paus, die vervolgens stelt: “Broederschap is sterker dan broedermoord. Hoop is sterker dan de dood, vrede is sterker dan oorlog. Deze overtuiging spreekt met een duidelijkere stem dan die van haat en geweld. Ze zal nooit verstikt worden in het bloed dat wordt vergoten door hen die de naam van God verdraaien, door wegen van verwoesting te gaan.”
De paus onthult vervolgens een gedenkmonument, ter herinnering aan het bezoek. Er volgt een tour in een onbedekte auto tussen de ruïnes om het plein en een kort stil gebed voor de brokstukken van de Syrisch-katholieke Kerk.
Na Mosul staat Qaraqosh op het programma, de voornaamste christelijke stad van de vlakte van Nineve, die ooit bewoond werd door een meerderheid van Syrisch-katholieken. Ook deze stad belandde tussen 2014 en 2016 onder jihadistisch bewind.
Langs de weg zijn in de verte tentenkampen te zien voor vluchtelingen. Kinderen zwaaien van achter dranghekken naar de auto’s die voorbijkomen. Op sommige plekken duiken ineens geïmproviseerde begraafplaatsen op. De aanwezigheid van veiligheidstroepen is indrukwekkend: kalashnikovs op iedere straathoek, elke dertig kilometer een checkpoint, militairen op tanks en vijf overvliegende helikopters.
Bij binnenkomst in de oude stad, leiden steegjes vol met stof naar het complex van Heilige Maria al Tahira, dat door IS in brand werd gestoken als teken van verachting. De plaats werd gebruikt voor schietoefeningen en opslagplaats voor wapens. Op de toren van het heiligdom staat een Mariabeeld, die door terroristen werd onthoofd en nu gerestaureerd is.
Het hele gebied is in 2020 schoongemaakt en opgeruimd. De geur van verf is nog sterk, het is moeilijk zich de horror van het verleden voor te stellen. “Alleen dankzij het werk van de Kerk is de wederopbouw mogelijk gemaakt”, legt de patriarch van Bagdad, Raphael Sako, uit.
“Met alle mensen van goede wil, zeggen wij ‘nee’ tegen het terrorisme en het misbruiken van religie”
Tweet dit! Dominicaanse zusters, die hier al jaren op missie zijn, zijn druk met het opzetten van vazen vol witte bloemen. Sommigen van hen huilen: “Het is het begin van een nieuw leven”, zeggen ze. Ondertussen zingen en bidden vrouwen, gehuld in glanzende oranje gewaden.
Franciscus komt kort na het middaguur aan, in een geblindeerde auto. Hij wordt begroet door luidende klokken en koren die “Viva il papa!” roepen. Hij richt zich vol ontroering aan tot Koerdische gemeenschap.
“Met grote droefheid kijken we om ons heen en zien we tekens van de verwoestende macht van het geweld, de haat, de oorlog. Hoeveel dingen zijn verwoest! En hoeveel moet nog herbouwd worden! Onze ontmoeting toont dat het terrorisme en de dood nooit het laatste woord hebben. Het laatste woord komt aan God toe.”
De paus wijst op de weg van vergiffenis, “noodzakelijk om in de liefde te blijven, om christenen te blijven. De weg naar volledige genezing kan nog lang zijn, maar ik vraag jullie, alsjeblieft, om de moed niet te verliezen. Er is vermogen aan vergiffenis nodig, en tegelijkertijd moed om te strijden.”
“Ik weet dat dit heel moeilijk is. Maar we geloven dat God vrede kan brengen in dit land. We vertrouwen in Hem en samen met alle mensen van goede wil, zeggen wij ‘nee’ tegen het terrorisme en het misbruiken van religie”.
De paus neemt afscheid door alle Iraakse moeders “van harte” te bedanken. “Moedige vrouwen die nog steeds het leven geven, ondanks de wonden. Bescherm en respecteer de vrouwen. Geef hen aandacht en kansen”, is zijn oproep voordat hij Qaraqosh verlaat en naar Erbil reist voor de Mis in een stadium met meer dan tienduizend mensen.
Salvatore Cernuzio, correspondent van Katholiek Nieuwsblad in Rome, reist met paus Franciscus mee door Irak. Op deze site zal hij dagelijks verslag uitbrengen van de belangrijkste gebeurtenissen van de reis, die vooral in het teken zal staan van de interreligieuze dialoog en het bemoedigen van de christelijke minderheden in het land
> Zie www.kn.nl/pausreis
