Het afschaffen van het leenstelsel voor studenten moet een breekpunt in de formatieonderhandelingen zijn. De jeugdafdeling van het CDA bracht dit voorstel met succes in op de partijtop van 11 september.

Het CDA zou niet aan de nieuwe regering moeten deelnemen als het leenstelsel niet wordt afgeschaft. Dit voorstel bracht het CDJA, de jongerenafdeling van de partij, in op de partijtop van afgelopen zaterdag. Ruim zeventig procent van de partijleden steunde dit voorstel en daarmee is de resolutie aangenomen.

Dat is een forse eis tijdens een formatie die toch al stroef verloopt, erkent Tom Scheepstra, voorzitter van de jongerenafdeling. “Normaal is het CDA niet van de breekpunten, maar jongeren hebben het de afgelopen jaren op allerlei fronten zwaarder gekregen.” Als voorbeelden noemt hij psychische klachten door thuisonderwijs en de trage aanpak van de klimaatcrisis. “Het is nu tijd om actie te ondernemen voor jongeren.”

Formatie niet makkelijker

Partijleider Wopke Hoekstra schuift dus met een extra eis op zak bij de formatietafel aan. “Dat maakt de formatie niet makkelijker, maar we hebben vertrouwen in een goede afloop”, zegt Scheepstra. “De terugkeer van de basisbeurs was op zich al een standpunt van onze partij; nu ligt er alleen meer druk op.”

De andere twee partijen aan de formatietafel staan geen van beide te springen om het leenstelsel af te schaffen. De VVD staat als enige partij nog achter het huidige systeem. D66 zegt het leenstelsel wel te willen beëindigen, maar in het rapport dat informateur Hamer begin deze maand naar buiten bracht, wordt met geen woord over afschaffen gesproken.

Als het einde van het leenstelsel een breekpunt is, zou dat dus kunnen betekenen dat het CDA zich met die eis buitenspel zet – en de formatie dus overlaat aan partijen die niets aan het leenstelsel veranderen. Scheepstra denkt echter dat er voldoende onderhandelruimte is, vooral bij D66. “Natuurlijk bestaat de kans dat ze er niet uit komen, maar dat kan ook op andere onderwerpen”, zegt hij. “De basisbeurs is niet de meest ingewikkelde kwestie, dat is economisch best makkelijk te realiseren.”

Pot geld

Hoe de nieuwe basisbeurs eruit zou moeten zien, dat weet Scheepstra nog niet zeker. Een terugkeer naar het oude stelsel, waarbij iedere student maandelijks een standaardbedrag van de overheid krijgt, is een optie, maar er zijn ook alternatieven.

“We kunnen bijvoorbeeld iedere student een pot geld geven, waarbij geld dat tijdens de studie niet gebruikt wordt tijdens je werkzame leven gebruikt kan worden voor cursussen en bijscholing”, vertelt hij. “Dat past bij het principe van een leven lang leren en dat is bijvoorbeeld ook eerlijker tegenover mbo-studenten.”

Compensatie

Het leenstelsel, waarbij studenten geld moeten lenen van de overheid voor hun studie, is in 2015 ingevoerd door regeringspartijen VVD en PvdA, met steun van D66 en GroenLinks. Sindsdien is het aantal studenten met een schuld fors gegroeid en is ook het verschuldigde bedrag flink omhoog gegaan. Volgens het CBS hadden in 2019 1,4 miljoen mensen een studieschuld. Het gemiddelde schuldbedrag was 13.700 euro. De gemiddelde student leent zo’n 700 euro per maand.

Scheepstra denkt daarom dat de huidige studenten recht hebben op compensatie als de basisbeurs terugkeert. “Als dat niet gebeurt, heb je een groep met forse schulden, die daardoor een slechte concurrentiepositie op de woningmarkt heeft”, zegt hij. Hoe die compensatie eruit zou moeten zien, kan hij nog niet zeggen.