In deze kerstnacht is het precies tweehonderd jaar geleden dat voor het eerst ‘Stille Nacht, Heilige Nacht’ weerklonk. Intussen is het de bekendste evergreen aller tijden; de Unesco heeft de song in 2011 zelfs op de lijst van ‘s werelds immaterieel erfgoed gezet.
Het kerkje in Oberndorf in het Salzburgerland staat er niet meer, maar op de plek waar Joseph Mohr en Franz Xaver Gruber tijdens de kerstnacht van 1818 voor het eerst ‘Stille Nacht’ zongen, staat een herdenkingskapelletje. Mohr had de weemoedige tekst twee jaar eerder op papier gezet; hij voelde zich toen in het afgelegen Mariapfarr erg eenzaam. Intussen was hij gelukkig overgeplaatst naar Oberndorf, waar dorpsonderwijzer Gruber – veel meer man van de wereld dan Mohr – zijn vriend en toeverlaat werd. Wellicht is het deels vanwege het complementaire karakter van de hartstochtelijke tekst en de veeleer innige melodie dat de song, die Mohr en Gruber tweehonderd jaar geleden met een eenvoudige gitaarbegeleiding te berde brachten, de tand des tijds heeft doorstaan.
Maar er is nog een andere verklaring voor het succes van de song. In de bergen van Tirol hadden de boeren tijdens de winter niet veel om handen, en dus zongen ze om een schilling bij te verdienen. Het is dan ook vanuit het Zillertal dat enkele rondreizende zingende families de melodie over de hele toenmalige wereld hebben verspreid. Zo gaven Maria, Felix, Franz en Joseph Rainer uit Fügen – later bekend geworden als de Ur-Rainer – tussen 1824 en 1839 concerten in talloze steden op het Europese vasteland en in Engeland. Maria’s zoon Ludwig had met het Rainer Quartett en later Rainer Gesellschaft vanaf 1839 zelfs succes in de Verenigde Staten en in Rusland. En The Beatles van die tijd hadden steevast ‘Stille Nacht’ op hun repertoire.
Intussen telt het lied versies in driehonderd talen en dialecten, werd het opgenomen door wereldsterren als Frank Sinatra, Mahalia Jackson en vele anderen en in composities verwerkt door pakweg Arthur Honegger of Krzysztof Penderecki. In het Nederlandse taalgebied worden verschillende versies van het lied gezongen. De ‘katholieke’ versie is de meest getrouwe vertaling van de Duitse tekst. De ‘protestantse’ versie – hertaald door Johannes Yserinkhuysen (1858-1935) – is geheel anders. Wellicht vonden de protestanten de originele tekst (met termen als “hoogheilige paar”, “eng’len”) te katholiek. De tekst die in Vlaanderen gezongen, is dan weer meer bucolische dan de beide versies die je in Nederland doorgaans hoort.
Merkwaardig evenwel is dat dat je ‘Stille Nacht’ de voorbije dagen nergens in Oostenrijk te horen kreeg, niet in de winkelstraten van Salzburg of Wenen, noch in Oberndorf, Mariapfarr, Fügen of Steyr, waar drukker Joseph Greis de partituur een tiental jaar na de creatie voor het eerst drukte. ‘Stille Nacht’, ‘Silent Night’ of nog ‘Douce Nuit’ wordt wereldwijd grijsgedraaid en weerklinkt op elk adventsconcert, behalve in het land waar de evergreen is ontstaan. In het Opper-Oostenrijk, het Salzburgeland of Tirol zingt een solist of het kerkkoor net na de kerstnachtviering de eerste twee strofen, waarna het kerkvolk invalt met de zesde strofe, en dan pas wensen de mensen elkaar warmhartig een “Frohes Weihnachtsfest” toe.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
