Het Dicasterie voor de Geloofsleer heeft duidelijk gemaakt wat er met de as van overleden personen mag gebeuren na een crematie. Het uitgangspunt daarbij is respect voor de overledene; “misbruik” is niet toegestaan.

Kardinaal Matteo Zuppi, die ook aartsbisschop van Bologna is, merkte dat in zijn aartsbisdom het aantal crematies toeneemt ten opzichte van de hoeveelheid begrafenissen. Dat leverde ook heel wat vragen op vanuit nabestaanden: wat mag er volgens de Kerk eigenlijk wel en niet met de as van overleden personen?

Crematies in de meerderheid

Daarop besloot Zuppi twee vragen in te dienen bij het Dicasterie voor de Geloofsleer, het Vaticaanse ‘ministerie’ dat over zulke zaken gaat. Kardinaal Zuppi wilde twee dingen weten: is het mogelijk om op een kerkhof een gewijde ruimte voor urnen (zoals een urnenmuur) in te richten, en mogen nabestaanden (een deel van) de as van een dierbare bewaren op een plek die betekenis heeft?

Ook in Nederland worden de meeste overleden personen tegenwoordig gecremeerd. Al sinds 2003 zijn crematies jaarlijks in de meerderheid. In 2022 noteerde de Landelijke Vereniging voor Crematoria dat 67 procent van de overledenen gecremeerd wordt. De Kerk houdt niet bij of overledenen gecremeerd of begraven worden, maar ook katholieke nabestaanden kiezen tegenwoordig vaak voor een crematie.

‘Gebed en herinnering’

Kardinaal Victor Fernandez, prefect van het Dicasterie voor de Geloofsleer, heeft de vragen van kardinaal Zuppi eerder deze maand beantwoord. Die antwoorden, die ook zijn goedgekeurd door paus Franciscus, zijn begin deze week door het Vaticaan gepubliceerd.

Het antwoord van het Dicasterie voor de Geloofsleer op Zuppi’s vragen komt in beide gevallen neer op ‘ja’. As hoort op een gewijde plek bewaard te worden, zoals een kerkhof, schrijft Fernandez. Daarmee wordt verzekerd dat “de overledenen mee worden genomen in de gebeden en de herinneringen van de geloofsgemeenschap” en wordt voorkomen “dat de stoffelijke resten van de gestorvenen met een gebrek aan respect behandeld worden, of misbruikt worden voor bijgelovige praktijken”.

Betekenisvolle plaats

Om die “respectvolle behandeling” te verzekeren, staat het kerkrecht niet toe dat as uitgestrooid wordt, bijvoorbeeld in de zee of in de natuur. Ook het verwerken van de as van een overledene – zoals in een sieraad of een tatoeage – vindt de Kerk geen goed idee.

In zijn antwoord op kardinaal Zuppi’s tweede vraag nuanceert kardinaal Fernandez dat gegeven. Hij legt uit dat het “in overleg met de burgerlijke autoriteiten bespreekbaar is” wanneer een familie een gedeelte van de as van een overledene op een betekenisvolle plaats wil bewaren. De voorwaarde daarvoor is wel dat iedere vorm van misbruik moet worden uitgesloten en dat de as op een “gewijde plek” bewaard wordt.

Opstanding

Fernandez legt verder uit dat het geloof leert dat alle gestorvenen ooit weer zullen opstaan en een nieuw, tastbaar lichaam krijgen. Dat gaat waarschijnlijk niet om het herstel van de materie waaruit het oude lichaam bestond, vermoedt de kardinaal; het nieuwe lichaam wordt niet als een puzzel opgebouwd uit de resten van het oude.

“Omdat het geen eenvoudige heropstanding van het lichaam is, kan deze opstanding zelfs plaatsvinden als het lichaam totaal vernietigd of uiteengevallen is”, aldus kardinaal Fernandez. “Dit helpt ons te begrijpen waarom in veel urnen de as van de overledenen samen wordt bewaard en niet apart.”