Toegeven aan de eis van mensen zonder papieren die zich in een kritieke fase van hun hongerstaking bevinden, of voet bij stuk houden en de regels volgen? Het is een dilemma waar niemand in Brussel een eenvoudig antwoord op heeft. Kardinaal Jozef De Kesel roept politiek en hongerstakers op tot dialoog en mededogen.
Sinds 23 mei zijn ruim 400 ongedocumenteerden (in België bekend als sans-papiers) in hongerstaking. Hun leeftijd varieert tussen de twintig en de zeventig jaar. Ze verblijven in de Begijnhofkerk in hartje Brussel en op de campussen van de Nederlands- en de Franstalige Vrije Universiteit van Brussel.
Met hun hongerstaking willen de mensen, die al jaren in België verblijven en er een leven hebben opgebouwd, een regularisatie, oftewel een verblijfsvergunning afdwingen.
De situatie is schrijnend. De meesten zijn in de fase beland waarbij de organen worden aangetast, wat kan leiden tot permanente schade. Daarnaast leidt het tot blijvende mentale problemen.
Eind juni naaiden vier van de activisten die op de campus verblijven hun mond dicht. Ze kunnen alleen nog via een rietje drinken.
Ook al zeggen de asielzoekers geen hulp te willen, dagelijks rijden er meerdere ambulances naar het ziekenhuis. Een dokter houdt de mensen onder medische controle, bijgestaan door Artsen zonder Grenzen.
De Begijnhofkerk staat al decennia open voor kansarme mensen in de samenleving. In 2019, na zijn pensioen, begon priester Daniël Alliët er met een groep katholieken het project House of Compassion. Hiermee werd de Begijnhofkerk een kerk die alleen werkt rond gerechtigheid en mededogen.
Karen Naessens, coördinator van House of Compassion, vertelt dat de kerk al sinds de jaren zeventig regelmatig bezet wordt door ongedocumenteerden.
“Vanwege de coronapandemie vonden we het niet verantwoord om met veel mensen in een kerk te verblijven. Volgens de regels mochten er ook maar vijftien mensen samenkomen. Maar juist de coronapandemie maakte het leven voor de ongedocumenteerden ondraaglijk.”
Naessens legt uit dat ze niet veel kunnen doen. “We hebben open brieven geschreven en een YouTube-evenement gestart om hen te helpen bij hun vraag voor een definitieve regularisatie. Maar dat zal niet lukken. We pleiten ook voor tijdelijke regularisatie en een oplossing om hen te laten werken in ‘knelpuntberoepen’.”
Dit zijn beroepen waar een tekort aan arbeidskrachten bestaat, zoals bakkers en elektriciens. Volgens Naessens biedt het huidige regeerakkoord ruimte tot wetgeving die dit mogelijk maakt.
De hongerstakers voeren zelf de gesprekken met de overheid, waarbij ze gesteund worden door mensen uit de politiek en soms ook uit de katholieke gemeenschap. ”De gesprekken zitten muurvast”, zegt Naessens. “En we kunnen de mensen niet dwingen te stoppen. Zoals Daniël Alliët altijd zegt: we zijn niet voor een hongerstaking, maar we kunnen er wel voor hen zijn. Veel meer kunnen we niet doen.”
In de kerk en op het kerkplein worden regelmatig wakes gehouden. De asielzoekers bidden dagelijks.
De Vlaamse christendemocraat Sammy Mahdi (32) is als staatssecretaris verantwoordelijk voor dit dossier. Hij is niet van plan een ‘generaal pardon’ te verlenen. Ook ziet hij niets in een tijdelijke verblijfsvergunning, omdat de mensen dan uiteindelijk alsnog zullen eindigen in een onwettig verblijf.
De actievoerders willen zelf ook geen tijdelijke verblijfsvergunning, maar een collectieve en definitieve regularisatie.
Mahdi zegt in een interview met dat hij niet van plan is toe te geven. “Ik heb het vanaf de eerste dag heel duidelijk gemaakt en ik zal het blijven herhalen: Er komt geen collectieve regularisatie. Er zijn individuele regularisatieaanvragen mogelijk. Maar spelregels zijn regels en die moeten ook gevolgd worden.”
De staatssecretaris worstelt echter wel met de situatie: “Laten we hopen dat er niemand sterft van de honger. Ik hoop niet te moeten bewijzen hoe principieel ik wel ben”, schrijf hij in een tweet.
In een andere tweet: “Ik meen wat ik zeg. Ik hoop écht dat er niemand sterft. De angst waar ik mee ga slapen is dat ik morgen opsta, en dat er iemand gestorven is. Omdat zij dachten dat de hongerstaking ging helpen. Omdat er een aantal organisaties en mensen zijn die hen wijsmaken dat zij via zo’n hongerstaking toch nog hier geregulariseerd zullen worden. En dat maakt me kwaad.”
Kardinaal Jozef De Kesel, de aartsbisschop van Mechelen-Brussel, heeft begrip voor de moeilijke situatie waarin de politici zich bevinden. Wel benadrukte hij eerder deze week in een persbericht: “Hoe onwettig mensen in ons land ook mogen verblijven, het gaat om mensen: mensen in nood, mensen die een beroep doen op ons begrip en op ons mededogen.”
Hij roept op tot dialoog. “Elke dag zonder oplossing, brengt hen dichter bij de dood. De situatie is dramatisch.”
De woordvoerder van de kardinaal, Geert De Kerpel, zegt desgevraagd dat dit een oproep aan zowel de politiek als de hongerstakers is. “Wij leven in een land waar Kerk en staat gescheiden zijn. Als Kerk kunnen we geen politieke uitspraak doen. Maar na weken van patstelling kunnen we in ieder geval proberen om slachtoffers te voorkomen en tot mededogen op te roepen.”
Wat de kardinaal in dit geval met mededogen bedoelt, kan De Kerpel niet zeggen. “We moeten voor ogen houden dat het om mensen gaat. Aan de andere kant verdient deze manier van staken, waarbij mensen hun leven in gevaar brengen, niet de goedkeuring van de Kerk.”
De Belgische krant De Morgen meldt dat 115 academici en internationaal bekende mensen in een open brief opkomen voor de betrokken mensen. Zij houden de Belgische regering verantwoordelijk voor de 150.000 ongedocumenteerden die er in het land verblijven.
“Europese landen hebben de laatste twintig jaar op een drastische en collectieve manier legale migratiekanalen toegeknepen. Zij hebben grenscontroles uitbesteed aan staten die weinig begaan zijn met het welzijn van de migranten zoals Turkije en Libië”, schrijven ze.
De ondertekenaars vinden dat de Belgische regering een “zware politieke fout” maakt. Ze wijten dat aan het feit dat de regering is “verlamd door de opkomst van extreemrechts”.
Een van de hongerstakers, Ghalem Larjam, zei tegen de VRT: “ We hebben ervoor gekozen en we gaan door. Want, we hebben echt genoeg van dit leven.”
