Door ontkerkelijking en verstedelijking zijn duizenden kerken in Frankrijk in verval. De Franse bisschoppen zijn daarom een grootschalig project begonnen om het religieus erfgoed te behouden. “Stenen zullen het gebed niet redden, maar het gebed zal de stenen redden.”
Stéphane Frère is een doorgewinterde fietser. De burgemeester van Bonnesvalyn, Frankrijk, heeft kilometers op de fiets doorgebracht op wegen overal ter wereld. Maar het was een tocht van de Franse Rivièra naar Rome in juli die een van de belangrijkste van zijn leven zal blijven.
Hij wilde sponsors en donateurs werven voor de kerk in zijn dorp, die dringend gerepareerd moet worden. Dankzij zijn inspanningen kunnen niet alleen zijn eigen dorpskerk, maar duizenden religieuze gebouwen in Frankrijk aandacht krijgen – en financiering.
De lancering van het project ‘Algemene Schatten van Religieus Erfgoed’, of ‘États généraux du patrimoine religieux’ in het Frans, zou aanvankelijk plaatsvinden in het beroemde klooster van Mont-Saint-Michel, dat in juni zijn duizendste verjaardag vierde. In plaats daarvan besloten de Franse bisschoppen, dankzij de fietsactie van Frère, om het evenement te laten plaatsvinden in Bonnesvalyn, een stadje met 240 inwoners in de buurt van Château-Thierry, niet ver van Reims en beroemd om zijn champagneproductie.
Het doel van het project van de bisschoppen, dat eerder deze maand werd aangekondigd, is om samen te werken met de overheid om dit kostbare erfgoed te behouden. “Het gaat iedereen aan, niet alleen de katholieke Kerk”, vertelt bisschop Renauld de Dinechin. Als bisschop van het plattelandsbisdom Soissons, waar het dorp Bonnesvalyn ligt, was hij aanwezig bij de presentatie van de États généraux. “Er is echt belangstelling voor, op alle niveaus”, zei hij.
De meerderheid van de 100.000 gebedshuizen in Frankrijk zijn katholiek. Als ze gebouwd zijn na 1905 behoren ze toe aan de Kerk. Maar meer dan 40.000 zijn afhankelijk van de overheid, onder de wet op de scheiding van Kerk en staat uit 1905. Het is aan de gemeenteraden om hun onderhoud te financieren.
“Er is een band met dit erfgoed, of we nu geloven of niet”
Tweet dit!
Tussen de 4.000 en 5.000 religieuze gebouwen in Frankrijk verkeren momenteel in ernstig verval. Maar voor veel kleine steden zijn de onderhoudskosten van de kerken veel te hoog.
“Veel van de kerken vertegenwoordigen belangrijke toeristische troeven van het land”, vertelde Gautier Mornas, priester en coördinator van het project. “Lokale vertegenwoordigers begrijpen dat feesten van beschermheiligen of pelgrimsroutes naar Santiago de Compostela hun district ten goede kunnen komen. Religieus erfgoed kost geld, maar het loont ook.”
Frankrijk heeft een kolossaal historisch erfgoed van beroemde kerken, maar de brand in de Notre Dame-kathedraal, die in 2019 bijna een van de belangrijkste kerken ter wereld en een van de belangrijkste toeristische attracties van Parijs in de as legde, heeft in Frankrijk de alarmbellen doen rinkelen dat de toestand echt nijpend is.
Ook de Franse politiek werd er zich bewust van. Op 15 september lanceerde de Franse president Emmanuel Macron een nationale donatiecampagne om de komende vier jaar 200 miljoen euro in te zamelen voor bedreigde religieuze gebouwen. Hij deed deze aankondiging tijdens een bezoek aan de 11e-eeuwse kerk Notre-Dame de Semur-en-Auxois in de wijnstreek Bourgogne. “Er is een band met dit erfgoed, of we nu geloven of niet”, aldus Macron.
“De stenen zullen het gebed niet redden, maar het gebed zal de stenen redden”
Tweet dit!
Het project van de bisschoppen bestaat uit het uitvoeren van een grootschalig onderzoek in de honderd bisdommen van Frankrijk, om een precies beeld te krijgen van het gehele erfgoed in kwestie: gebouwen en religieuze objecten, maar ook meubilair en immaterieel erfgoed. Het onderzoek omvat hoorzittingen met deskundigen en bijeenkomsten met specialisten uit verschillende perspectieven – van technische tot economische en pastorale aspecten. Een eerste rondetafelconferentie wordt gehouden in Parijs op 4 november.
Een van de grootste zorgen in Frankrijk betreft de kerken die niet meer gebruikt worden voor de eredienst, door ontkerstening of gewoon door verstedelijking. Jonge mensen verlaten de dorpen, waardoor niet alleen kerken, maar ook bijvoorbeeld scholen en postkantoren verdwijnen.
“De kerken blijven vaak het enige symbool van de geschiedenis en de identiteit van de verlaten dorpen”, vertelt bisschop De Dinechin. “Maar ze zijn een enorme last en zorg voor onze priesters, wier aantal aanzienlijk is gedaald”.
Veel katholieke parochianen worstelen om hun kerken in leven te houden. Een vereniging genaamd Les priants des campagnes (‘Zij die bidden op het platteland’) moedigt leken aan om ze elke dag te openen en er tijd door te brengen voor gebed.
“De stenen zullen het gebed niet redden, maar het gebed zal de stenen redden”, stelt de voorzitter van de vereniging, Philippe de La Mettrie. “Als een kerk leeft, zal het geld om hem te repareren gevonden worden.” De vereniging werkt ook aan het opzetten van een fonds om gemeentebesturen te helpen bij het uitvoeren van werkzaamheden.
“We kunnen nadenken over andere toepassingen voor kerken, maar alleen door elk geval afzonderlijk te beoordelen”, zegt bisschop De Dinechin. Als voorbeeld noemt hij de 150 kilometer lange route van de versterkte kerken van Thiérache, in het noorden van Frankrijk, die getuigen van bijna duizend jaar geschiedenis.
“Het maakt deel uit van de identiteit van de regio”, aldus De Dinechin. “We kunnen ons voorstellen dat we er musici naartoe brengen voor een concert van Johann Sebastian Bach. Maar we kunnen er geen gymzalen of drinklokalen van maken.”
Het project van de bisschoppen loopt tot december 2024, dezelfde maand waarin de Notre Dame-kathedraal in Parijs naar verwachting weer wordt opengesteld voor het publiek.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
