Erg verrassend zijn de nieuwste Vaticaanse cijfers over het aantal katholieken wereldwijd niet. Desondanks bieden ze perspectief voor wie zich blindstaart op Westerse krimp – en dringen ze aan op het besef dat de Kerk nooit exclusief Europees is geweest.
Met een nieuw rapport heeft het Vaticaanse persbureau Fides, wat ‘trouw’ betekent, zijn naam weer waargemaakt, want traditiegetrouw staat daarin weer opgetekend hoe de ontwikkeling van het aantal katholieken, priesters en religieuzen in de wereld verloopt. Dat gebeurt – zoals ieder jaar – rond missiezondag, dat dit jaar op 22 oktober viel.
Al even bestendig zijn de ontwikkelingen die het nieuwe rapport laat zien. In 2022 is het aantal katholieken wereldwijd opnieuw toegenomen: er zijn ruim zestien miljoen katholieken bijgekomen. Afgezet tegenover de totale mondiale bevolkingsgroei is het aandeel katholieken ietsje gezakt, maar nog steeds is bijna een op de zes mensen in de wereld katholiek.
Het aantal priesters en religieuzen toont juist opnieuw een afname. Wereldwijd is het aantal priesters met ruim tweeduizend gezakt tot 407.000, terwijl het aantal broeders licht afnam en er ook zo’n tienduizend zusters minder zijn geteld; volgens de laatste cijfers telt de wereld zo’n 609.000 vrouwelijke religieuzen.
Dat is allemaal vrij voorspelbare informatie, maar de cijfers op zich zijn dan ook niet het interessantst hier. Fides heeft namelijk de aantallen per werelddeel uitgesplitst; juist daar zijn opvallende ontwikkelingen te bespeuren. Wat daarbij het meest in het oog springt, is dat katholiek Europa – eeuwenlang beeldbepalend voor de Kerk als geheel – juist de vreemde eend in de bijt is.
“De priesterafname is in Westerse landen zo groot is dat de Afrikaanse en Aziatische groei die simpelweg niet kan compenseren.”
Tweet dit!
Het is namelijk juist Europa dat rode cijfers schrijft. Zo noteert Fides bij alle werelddelen groei van het totale aantal katholieken, behalve bij Europa, waar het aantal met zo’n 244.000 is afgenomen. Hier moet de Kerk het juist van Afrika hebben, waar in één jaar tijd acht miljoen katholieken erbij zijn gekomen.
Of de verklaring daarvoor gevonden kan worden in een grotere Afrikaanse bereidwilligheid om naar de Geest te luisteren, valt te betwijfelen. Een heel wat logischere verklaring is dat de bevolkingsgroei in Afrikaanse landen gewoon sowieso veel groter is, wat ook het aantal katholieken in dat werelddeel flink opkrikt.
Waar het om de aantallen priesters en religieuzen gaat, gelden zulke demografische ontwikkelingen natuurlijk niet. Dat maakt die cijfers dan ook extra indicatief voor waar de levendigheid van de Kerk lijkt te liggen.
De krimp wordt namelijk veroorzaakt door enorme daling van de aantallen in Europa – en in mindere mate in de beide Amerika’s – omdat er in Afrika en Azië alleen maar priesters, broeders en zusters bijkomen. De verklaring dat die totaalcijfers dan toch negatief zijn, is te vinden in het feit dat de afname in de Westerse landen zo groot is dat de Afrikaanse en Aziatische groei die simpelweg niet kan compenseren.
De groei en de jeugd van de Kerk zijn in Afrika en Azië te vinden, mag de conclusie zijn. Dat besef begint breder binnen de Kerk steeds meer door te dringen – waarvan paus Franciscus, met zijn uitgebreide aandacht voor de periferie van de Kerk, natuurlijk een grote aanjager is.
“We moeten meer luisteren naar de opkomende kerken, de jongere kerken, waar participatie nog veel vanzelfsprekender is.”
Tweet dit!
Vorige week werd dat besef ook uitgesproken door deelnemers aan de synode over synodaliteit in Rome. De Ierse zuster Mary Barron zei daar in gesprek met journalisten dat “we meer moeten luisteren naar de opkomende kerken, de jongere kerken, waar participatie nog veel vanzelfsprekender is”, waarbij ze met name op Afrika doelde.
Het besef van de waarde van Afrika, Latijns-Amerika en Azië is er – maar in zekere zin gaat Barrons uitspraak nog steeds uit van een eurocentrisch kerkbegrip. Als de gebieden waar de Kerk groei vertoont alleen maar worden gezien als plekken waar de leiding van de Kerk inspiratie kan opdoen, gaan kerkleiders nog steeds uit van een beeld waarbij Europa leidt en de rest weliswaar ideeën mag opperen, maar uiteindelijk toch moet volgen.
Luisteren naar de Kerk in Afrika en Azië is een begin – bereidheid om volgens het antwoord te handelen, zal uitwijzen in hoeverre deze continenten echt beeldbepalend worden voor de Kerk.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
