Waarschijnlijk herkent u het wel: zo vanaf de eerste week van december wordt ons huis altijd overspoeld met een bonte berg aan kerstkaarten. Mijn vrouw en ik kruipen ook fanatiek in de pen om zoveel mogelijk wensen terug te schrijven aan onze vrienden en familie. Het is een kleurrijke kartonnen kermis die ons ieder jaar weer veel plezier brengt. Maar waar komt deze traditie van wenskaartenuitwisseling toch vandaan?
Als we gaan grasduinen in de collectie Beeld & Geluid van het KDC zien we dat in katholiek Nederland prenten in het algemeen heel erg populair zijn geweest. De beeldcultuur maakte het geloof tastbaar. Onze collectie bid- en devotieprentjes alleen al telt meer dan honderdduizend exemplaren. Daar tellen we de grote verzameling aan (ansicht)kaarten met kerkgebouwen, bedevaartplaatsen en heiligen nog niet eens bij op.
“De mensen in de jaren twintig verlangden, net als wij, naar een beetje nostalgie”
Tweet dit!
Het KDC neemt daarom tegenwoordig ook nog maar exemplarisch nieuwe prenten en kaarten op. Maar we krijgen ze ieder jaar nog van alle kanten aangeboden – met andere woorden: het aanbod van katholiek drukwerk was enorm.
De traditie van wenskaarten is ontstaan in de late negentiende eeuw. Met name onder de groeiende middenklasse, die steeds meer te besteden had, werden prenten en kaarten in die tijd populair. Veel drukwerk kwam uit Frankrijk en Duitsland en werd lokaal van een eigen tekst voorzien, maar op den duur gingen ook Nederlandse drukkerijen prentjes ontwerpen. In de jaren 1920 waren de kaarten en prentjes booming business. De oudste wenskaarten in de KDC-collectie stammen dan ook uit deze tijd.
Opvallend is dat de voorstellingen op deze kaarten wat gedateerd aandoen. De mensen in de jaren twintig verlangden, net als wij, naar een beetje nostalgie. Dat is goed te merken aan het veelvuldige gebruik van neoromantische en victoriaanse kerstafbeeldingen, die teruggrijpen naar een halve eeuw daarvoor. Wat ook in het oog springt, is dat kerststallen en Sint Nicolaas allebei populaire thema’s waren. Ons canonieke beeld van de Goedheiligman lag toen echter nog niet vast, zoals u in de voorbeelden op deze pagina kunt zien.
In de naoorlogse periode nam het gebruik om wenskaarten te versturen gestaag af. Hoewel de populariteit van het versturen van kaarten met de jaren wisselt, meldde PostNL afgelopen jaar dat zij in het hoogseizoen toch nog veertien miljoen kaarten per dag bezorgde. Wij blijven dus voorlopig nog wel even schrijven!
In deze beeldrubriek in samenwerking met het Katholiek Documentatiecentrum Nijmegen (KDC) staat het Rijke Roomse erfgoed centraal.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
