Hoewel 11 november voor sommigen de opening van het nieuwe carnavalsseizoen betekent, vieren we deze dag ook Sint-Maarten. Het is een van de traditionele katholieke bedelfeesten die tijdens de koude maanden van het jaar plaatsvinden. Eeuwenlang waren bedelfeesten belangrijke momenten voor de allerarmsten. Zij mochten op deze dagen bedelen om voedsel en brandstof om de winter door te komen. Later namen kinderen het bedelen over en kregen de feesten een meer speels karakter.
Dat nu juist uitgerekend de heilige Martinus van Tours de patroonheilige van een bedelfeest is, mag niet als een verrassing komen voor wie zijn legendes kent. Hij was een Romeinse soldaat uit de vierde eeuw na Christus, die een verkleumde bedelaar de helft van zijn wollen mantel aanbood.
“Scholen, ouders en grootouders hebben de belangrijke verantwoordelijkheid om de verhalen van plaatselijke bedelfeesten door te geven”
Tweet dit!
Die nacht verscheen Christus tot hem, waarna hij zich bekeerde. In veel Sint-Maartensoptochten rijdt nog vaak een ruiter verkleed als Romein mee, ter ere van de heilige. Maar andere gebruiken van het feest zijn minder direct met zijn legende of verering in verband te brengen – denk daarbij aan de lampionnen, de liedjes, het verkleden en het vreugdevuur. Waar komt dat dan allemaal vandaan?
Een heidense origine wordt vaak als verklaring genoemd. Deze theorie klinkt romantisch, maar er is helaas weinig bewijs voor. Als we gaan zoeken in de bredere context van katholieke bedelfeesten vinden we deze elementen echter ook terug als vaste onderdelen van onder meer het Driekoningenzingen op 6 januari en Onnozele Kinderendag op 28 december.
Het lijkt hier dus te gaan om een repertoire van terugkerende volkstradities die stammen uit de negentiende en twintigste eeuw.
Het feest van Sint-Maarten wordt nu echter in zijn voortbestaan bedreigd. Hoewel er zeker plaatsen in Nederland zijn waar het feest nog volop wordt gevierd (zoals in Utrecht bijvoorbeeld), moet het steeds vaker concurreren met feesten zoals Halloween, Carnaval, Sinterklaas of Kerstmis.
Andere bedelfeesten zijn al nagenoeg uit het collectief bewustzijn van de nieuwe generaties verdwenen. Onderzoekers van de Brabant-Collectie van Tilburg University en het Verbond Volkscultuur in de Lage Landen, die het afgelopen jaar onderzoek hebben gedaan naar bedelfeesten in Nederland en Vlaanderen, benadrukken dat scholen, ouders en grootouders de verantwoordelijkheid hebben om de achterliggende verhalen van plaatselijke bedelfeesten door te geven, om zo het voortbestaan te garanderen.
In deze beeldrubriek in samenwerking met het Katholiek Documentatiecentrum Nijmegen (KDC) staat het Rijke Roomse erfgoed centraal.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
