In de Canon van Nederland (2009) is Sint-Willibrord (658-739) één van de vijftig thema’s die in het geschiedenisonderwijs worden behandeld. De ‘apostel van de Lage Landen’ wordt genoemd in geschiedenisboeken, musea en tv-programma’s, zoals Het Verhaal van Nederland (NTR, 2022).
“Een katholieke heilige als sleutelfiguur in de vaderlandse geschiedenis? Geweldig!”, zou u denken. Toch was dit tot vijftig jaar terug niet zo vanzelfsprekend, zo blijkt uit het verhaal van de totstandkoming van het Willibrord-monument in Utrecht.
Het idee voor een monument kwam uit de hoed van de oudkatholieke pastoor Engelbertus Lagerwey (1880-1959). Hij attendeerde zijn vriend burgemeester G.A.W. Ter Pelkwijk (1882-1964) op Willibrords naderende 1200e sterfdag, 7 november 1939. Een nationale herdenking met bijbehorend monument bij de Domkerk zou niet alleen van stedelijk en religieus belang zijn, maar óók van wetenschappelijke en culturele betekenis voor het hele land.
“Koningin Wilhelmina trok stevig aan de handrem: zij vond het allemaal veel te rooms”
Tweet dit!
Vanuit roomse kring kreeg Lagerwey snel bijval van prominenten zoals toenmalig aartsbisschop Jan de Jong (1885-1955) en letterkundige Gerard Brom (1882-1959). Ook de doopsgezinde historicus Johan Huizinga (1872-1945) en zelfs ARP-premier Hendrik Colijn (1869-1944) zagen het plan wel zitten. Zij richtten samen een Nationaal Comité op.
Koningin Wilhelmina echter trok volgens historicus Ton van Schaik stevig aan de handrem. Zij vond het allemaal ‘veel te rooms’ en keurde het plan af. Ook de Utrechtse Schoonheidscommissie zag er weinig in, omdat het Domplein historisch gezien te veel verbonden zou zijn met de Unie van Utrecht (1579), waarin een aantal gewesten afsprak samen tegen de Spanjaarden te strijden.
Het Nationaal Comité liet zich niet ontmoedigen, maar onderling ontstond er wel twist over een waardig alternatief: de Mariaplaats, de Neude of het Janskerkhof? De roomse intellectuelen vonden die laatste optie de énige waardige oplossing, vanwege de centrale ligging in de binnenstad. In februari 1940 stemde de gemeente in. De Duitse bezetting leidde echter opnieuw tot vertraging.
In 1947 werd het Willibrordmonument dan eindelijk, en onder grote publieke belangstelling, onthuld. Onder anderen Lagerwey en inmiddels kardinaal De Jong waren erbij. De onthulling zou het startschot blijken voor een grote lobbycampagne om Willibrord onder het protestantse volksdeel nét zo bekend en geliefd te maken als onder katholieken. Organisaties zoals de Sint-Willibrordvereniging wilden graag het oecumenisch en historisch belang van de heilige op de nationale kaart zetten. Met de prominente aanwezigheid van Willibrord op tv en in de geschiedenisboeken lijkt hun missie geslaagd te zijn.
In deze beeldrubriek in samenwerking met het Katholiek Documentatiecentrum Nijmegen (KDC) staat het Rijke Roomse erfgoed centraal.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
