Dominicaan Richard Steenvoorde zal per 1 januari 2024 eens per week te vinden zijn op de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Als bijzonder hoogleraar Christelijke Filosofie zal hij daar onderzoek doen en onderwijzen over ‘geloofwaardig leven’, zo maakt de Stichting voor Christelijke Filosofie bekend.

Maar bestaat dat eigenlijk wel, christelijke filosofie? Steenvoorde stelde die vraag aan studenten tijdens zijn proefcollege. Misschien een gewaagde vraag met de sollicitatiecommissie achter in de collegezaal; toch leverde het zijn benoeming op.

Wereldbeeld

“Er zijn allerlei bezwaren te noemen tegen dit vakgebied”, zegt Richard Steenvoorde (50). “Bijvoorbeeld dat gelovigen al het antwoord weten voordat de vraag gesteld is, terwijl filosofen het antwoord rationeel willen onderzoeken. Dat is spannend.”

Tegelijkertijd kan dat christelijke aspect de dingen wel degelijk in een ander licht zetten. “Het begint bij de persoon die de filosoof zelf is. Als mens ben je nooit neutraal en praat je altijd vanuit het wereldbeeld dat je hebt.”

Hoe mensen tegen de wereld aankijken is heel verschillend, zegt de dominicaan. “Is de mens goed of juist slecht? Is de mens voorbestemd of moet je het allemaal zelf maar regelen?”

Vanuit een christelijk perspectief roept dat wereldbeeld bij christenen andere vragen op. “Hoe leef ik vanuit het geloof? Hoe doe ik dat op een geloofwaardige manier en waar liggen de grenzen van wat ik kan beredeneren?”

Vrouwelijke filosofen en de islam

Daarnaast kunnen de bronnen anders zijn. “Vaak worden oude witte mannelijke filosofen uit de kast gehaald, terwijl de vrouwelijke filosofen worden overgeslagen.” Steenvoorde wil hier verandering in brengen. “Vrouwen als Edith Stein, Elisabeth Anscombe of Simone Weil horen ook een plaats te hebben.”

Als derde pré voor christelijke filosofie geeft Steenvoorde aan dat er mogelijk andere gesprekspartners aan bod komen. “Zo heeft de islam een hele lange filosofische traditie, die voor christenen ook interessant kan zijn.”

Vacant

Steenvoorde lijkt over te lopen van de ideeën voor een goede invulling van dit vakgebied en ziet er duidelijk naar uit om van start te gaan. Voordat hij in september colleges kan gaan geven, zal hij eerst onderzoek moeten doen en moeten meehelpen met fondsenwerving. Universiteiten financieren bijzondere hoogleraren niet. In dit geval is de leerstoel een initiatief van de Stichting voor Christelijke Filosofie.

De leerstoel was al langer vacant. Eerst wilde de universiteit intern onderzoeken of er nog wel behoefte aan deze leerstoel was, vertelt Steenvoorde. Naast meer algemene bezwaren over de afhankelijkheid van bijzonder hoogleraren zijn er regelmatig twijfels of religie nog wel een plaats moet krijgen op universiteiten.

Nadenken vanuit geloof

Uiteindelijk kwam er in Rotterdam toch een sollicitatieprocedure, waar Steenvoorde aan mee deed. Zijn drijfveer is om studenten te kunnen helpen leren hoe ze kunnen nadenken vanuit hun geloof. “Ik wil ze leren dat het niet erg is om in gesprek te raken met mensen die een andere overtuiging hebben. Door zo’n gesprek leren studenten ook zelf nieuwe vragen te stellen en hun eigen overtuigingen te verdiepen.”

Steenvoorde weet uit eigen ervaring hoe zinvol dat is. Filosofie speelt een belangrijke rol bij de vorming van de dominicanen. Ook tijdens zijn eerdere studies – hij promoveerde onlangs nog als theoloog in Leuven en in 2008 in de Rechtswetenschappen in Tilburg – kwam filosofie regelmatig aan bod.

Bij dit alles probeert Steenvoorde zoveel mogelijk contact met de dagelijkse praktijk te houden. Als studentenpastor in Rotterdam weet hij maar al te goed wat er leeft onder de studenten. Sinds 2022 is Steenvoorde als wetenschapper verbonden aan de faculteit Theologie van de Katholieke Universiteit Leuven.

Protestantse voorgangers

De kersverse professor denkt dat zijn inbreng vanuit het katholieke perspectief goed past bij de in 2010 ingezette koers van de stichting om aandacht te hebben voor de bredere traditie van christelijke filosofiebeoefening.

Maar, zegt hij met een knipoog, “Ik ben aangenomen omdat ik het vak beheers, niet omdat ik katholiek ben.” Hij is dan ook een vreemde eend in bijt: al zijn voorgangers waren protestants, simpelweg omdat de Stichting voor Christelijke Filosofie geworteld is in het gereformeerd-protestantisme.

In het persbericht waarin Steenvoordes hoogleraarschap wordt aangekondigd, zegt Dirk van Schepen – bestuursvoorzitter van de stichting – de benoeming van Steenvoorde als “een bezegeling” van de verbreding te zien. “Als stichting putten we uit een brede en lange traditie van gelovig denken. We willen graag laten zien dat deze traditie ook vandaag zeggingskracht en betekenis heeft. Volgens mij is Richard Steenvoorde de juiste persoon om die verbinding te maken. Hij staat in een eeuwenoude denktraditie, maar is tegelijkertijd actief betrokken bij onze maatschappij en bij de vragen die daarin leven.”