Seminaries zijn helemaal geen wereldvreemde bolwerken. Het zijn juist plekken waar studenten worden opgeleid met het oog op waar het priesterschap vandaag de dag om vraagt.

Chris Vermazen gaf onlangs een beschouwing over de opleiding van priesters in de huidige tijd. Het is een interessante analyse, die een aantal uitdagingen benoemt waar we vandaag de dag mee te kampen hebben.

Aan het einde van zijn betoog stelt Vermazen: “Ik vraag me af of dit in de opleiding van seminaristen aan de orde komt”. Deze vraag verdient een antwoord.

Gesloten bastion

De analyse van Vermazen geeft een uitstekend beeld van de hedendaagse samenleving en de uitdagingen voor priesters daarin, maar geeft weinig blijk van een realistische kijk op een priesteropleiding vandaag de dag. Inderdaad is de samenleving seculier en multicultureel, maar multicultureel zijn de opleidingen zelf inmiddels ook.

Hoezeer men ook, bijvoorbeeld door de prachtige muren van de eeuwenoude abdij zoals bij onze opleiding, de indruk heeft dat een seminarie een gesloten bastion is, is toch het tegendeel waar. Onder één dak bevindt zich de priesteropleiding met een groot docentenkorps van mannen en vrouwen die vaak midden in de pastoraal en in de samenleving staan.

Symbiose

Verder is hier ook de opleiding tot diaken, pastoraal werker en catechist gevestigd; dit alles in symbiose met een levendige hotelaccommodatie. Waar de “van de maatschappij afgescheiden omgeving” zich ook moge bevinden: hier op Rolduc is ze niet.

Priesterstudenten leren op een seminarie veel over filosofie en theologie, maar er is ook veel aandacht voor psychologie, sociologie, gesprekstraining, preken en meer.

In alle jaren zijn er stages: voordat het zevende diaconale praktijkjaar begint, raken de toekomstige priesters vertrouwd met situaties uit de hedendaagse samenleving.

Karaktervorming

Belangrijker dan dit weerwoord vind ik echter een ander punt: het vormen van weerbare, standvastige priesters zit hem niet in een curriculum of studieprogramma alleen. Veel belangrijker is de karaktervorming en een gezonde menselijke houding van de priesters, die ook maar gewoon mensen zijn.

Gelukkig maar, want juist het durven tonen van eigen zwakheid kan parochianen helpen om zich aan hun herder toe te vertrouwen. De verwachtingen zijn vaak hooggespannen; een priester wordt gemakkelijk in de situatie gebracht waar hij te veel hooi op zijn vork moet of wil nemen. De verhalen van depressies of chronische oververmoeidheid zijn alom bekend.

Priesters verdienen het zeker om gewaardeerd te worden voor hun werk en hun offers; maar tegelijkertijd kan een mens nu eenmaal niet alles.

Illusie

Alhoewel het ons als vormingshuis een lief ding waard is om zoveel mogelijk een situatie te creëren van weerbaarheid en een goede voorbereiding op de praktijk, blijft het belangrijk te waken voor de valkuil van de ‘maakbaarheid’, die onze samenleving net zo goed kenmerkt.

Hoezeer het studieprogramma ook voortdurend voorwerp van reflectie moet zijn: het is een illusie om te denken dat je daarmee mensen opeens wezenlijk anders in de praktijk laat functioneren. Bovendien is ieder karakter verschillend.

Gelukkig zijn onze priesteropleidingen niet in staat om eender wie klaar te stomen tot een supermens die tegen alle problemen is opgewassen: dat zou priesterstudenten reduceren tot karakterloos materiaal dat ieder kunstje kan aanleren.

Hart en ziel

Nee, een priester mag in zijn leven getuigen van een prachtig samengaan van goddelijk handelen en menselijke inzet. Het is veel waardevoller om in plaats van overdreven te focussen op de opleiding, juist eens te kijken naar de vruchten daarvan.

Dan zien we veel enthousiaste priesters, die zich met hart en ziel aan de parochies willen geven en vol vreugde samenwerken met de mensen die ze op hun pad ontmoeten. Priesters – ook als ze uit het buitenland komen – die door de parochianen in hun hart worden gesloten en zowel vertrouwen krijgen als geven.

Allemaal weerbaar

Niet alles gaat goed, maar men lijkt vaak te vergeten hoezeer het tegenwoordig voor alle gelovigen een zeer grote uitdaging is om gelovig te zijn. Weerbaar zijn mogen we als christenen in onze tijd allemaal leren.

Het belangrijkste dat een priesteropleiding mee kan geven aan mensen die als man Gods hun leven willen leiden, is dat ze bij alles dat ze aan vaardigheden hebben geleerd, vooral ook zich blijven realiseren dat het uiteindelijk God is, die aan het werk is. Dat relativeert onze eigen inspanningen en biedt hoop voor de toekomst.

Lambert Hendriks is rector van het Grootseminarie Rolduc en het Theologisch Instituut Rolduc voor opleiding tot diakens en vorming van leken.