De paus trekt soms ineens een gezicht alsof iemand hem een schoteltje verse diarree onder zijn neus houdt. Dan is er meestal een preek tegen het ‘klerikalisme’ op komst. Wat was dat ook alweer?

Klerikalisme was een vorm van breinverschimmeling die wie eraan lijdt de vaste overtuiging bezorgde dat priesters ten opzichte van alle andere mensen superieur waren, in alles. Dus niet alleen als het ging om het produceren van stichtelijke praat en het toedienen van sacramenten, maar ook in politieke inzichten, microbiologie, Indisch koken, waterbeheer, de behandeling van wratten en het verzinnen van breipatronen voor kabeltruien.

Wat dit soort mensen verwachtten van hun pastoor als het om sumoworstelen of balletten ging heb ik nog nooit uitgetest. Waarschijnlijk nog heel wat, ben ik bang.

Daarbij konden ze ook nog eens onvoorstelbare hoeveelheden cognitieve dissonantie verdragen. Als hun arme priester al zijn botten zou hebben gebroken en door brancardiers uit zijn sumoworstelpak (of tutuutje) zou hebben moeten worden geknipt, zouden ze waarschijnlijk hebben geprobeerd de situatie te spiritualiseren.

Ze zouden het lijden van Christus op hem hebben geprojecteerd, waarschijnlijk. “Hij wist van tevoren dat die pirouette hem fataal zou worden, maar droeg het op als een offer voor de zondaars! Wat is hij toch fantastisch, hè?”

Dit was klerikalisme zoals het zich voordeed bij leken. In de jaren negentig was er al niet veel meer van over, godzijdank, en sinds de misbruikschandalen zijn priesters ongeveer de meest verachte mensen in de maatschappij. Dat is afschuwelijk en ook oneerlijk (want niemand verdient gestraft te worden voor de gruweldaden van een ander), maar wel dodelijk voor het laatste restje klerikalisme onder leken.

Natuurlijk had je ook nog klerikalisme onder de geestelijkheid zelf. Er was een categorie zwartrokken die vond dat je eigenlijk amper in staat was je eigen billen af te vegen als je niet minstens de diakenwijding had ontvangen. Dat waren vaak dezelfde priesters die droomden van een carrière in de burelen van de curie in Rome, en daartoe iets stoers gingen studeren. Moraal werd een tijd als zo’n vak beschouwd, evenals bepaalde soorten dogmatiek. En natuurlijk vooral kerkelijk recht.

Ook die tijden zijn allang voorbij. Dogmatiek blijft natuurlijk een razend interessant vak, maar stoer is het niet meer. De moraaltheologie zal compleet opnieuw moeten worden uitgevonden voor ze ooit weer serieus genomen gaat worden. Kerkelijk recht is wellicht het meest nutteloze vak ter wereld geworden, in ieder geval hier. Hoe relevant is het interne recht van een instituut dat nauwelijks nog bestaat, behalve misschien als idee? Hoeveel kerkelijke rechters gaan er straks vechten om dat ene huwelijk nog ongeldig te mogen verklaren?

De klassieke cultuur waarin klerikalisme ontstond en gedijde is verdwenen. De paus maakt zich voor niks zorgen om seminaristen die in Romeinse winkels togen en sjerpen passen. Want diezelfde seminaristen zullen de rest van hun leven worden bespot en bespuugd.

Pater Hugo is kluizenaar te Warfhuizen. Elke drie weken schrijft hij een column in Katholiek Nieuwsblad.