Klerikalisme is een thema dat dankzij paus Franciscus volop aandacht krijgt. Ook in het synthesedocument van de bisschoppensynode in oktober werden er de nodige paragrafen aan gewijd. Daarin ging het opvallend genoeg juist ook over het klerikalisme van de leek, en dat is terecht. Want het behandelen van de priester als een soort klasse apart is voor een belangrijk deel op het conto van de lekengelovigen te schrijven, veel meer dan van de priesters zelf.

Antiklerikaal klerikalisme

Het hoeft trouwens lang niet altijd om het bewieroken van de priester als een soort supergelovige te gaan. Ik bespeur in onze contreien ook vaak een soort antiklerikaal klerikalisme, hoe paradoxaal dat ook mag klinken. De priester “moet vooral niet denken dat ‘ie het beter weet”, heet het dan. Maar daarmee plaatst men de priester nog altijd apart van de ‘gewone gelovige’, zij het op negatieve wijze.

Mensen die zo denken, applaudisseren doorgaans het hardst als de paus het klerikalisme hekelt, maar hebben niet door dat ze zelf ook deel uitmaken van het probleem. Of je nu opkijkt tegen of neerkijkt op de priester; het komt in feite op hetzelfde neer. Je plaatst de priester buiten de gemeenschap.

Hoge verwachtingen

Zijn wij ons voldoende bewust van de eenzame positie van onze priesters? En nee, die eenzaamheid heeft nu eens niet (alleen) met het celibaat te maken, maar vooral met wat wij van onze priesters verwachten. Hij moet nog steeds een soort supergelovige zijn; op afroep beschikbaar, plooibaar naar al onze wensen, een inspirerende prediker en zachtmoedige zielzorger, een halve of hele heilige maar ook o zo gewoon gebleven. O ja, en graag van precies onze eigen kerkpolitieke smaak, anders heet hij als snel ‘te conservatief’ of ‘te vrijzinnig’.

Deze week laat Katholiek Nieuwsblad een drietal priesters aan het woord die een burn-out hebben gehad. Als ik hun verhalen lees, kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat de hierboven beschreven last op de schouders er als een rode draad doorheen loopt. Natuurlijk, je kunt ook dit (anti-)klerikaal relativeren: in alle beroepsgroepen neemt de werkdruk toe, die priesters zijn heus zo bijzonder niet met hun burn-out. De bisdommen die wij naar hun reactie hebben gevraagd, lijken ook al niet erg geneigd om het probleem heel serieus te nemen.

Onderzoek

Een recent Pools onderzoek laat zien dat 26% van de priesters verhoogd risico loopt op geestelijke gezondheidsklachten, 27% kampt met angststoornissen of slapeloosheid, 10% met klinische depressie. Dat is, merkten de onderzoekers op, echter niet hoger dan de rest van de bevolking. Maar daar gaat het ook helemaal niet om, alsof we de priester met wat statistieken een status aparte willen geven. Met zulke aantallen kun je echter onmogelijk concluderen dat er niets aan de hand is.

Onze priesters verdienen onze aandacht, betrokkenheid en zorg; van bisdommen dat zij het uitermate serieus nemen en priesters passend begeleiden, van seminaries dat zij dit ook tijdens de opleidingen adresseren, van gelovigen dat zij hun priester als een normaal mens blijven zien en behandelen. Dan nemen we pas écht afscheid van het klerikalisme.