“Je verhuist, je begint weer in een nieuwe parochie. Dingen stapelen zich op. Toen overleed ook nog eens mijn moeder, van het ene op het andere moment. Dat was in november, kort voor december, een hele intensieve maand voor een priester. Hup, en we gaan weer door naar de kerstperiode. Dat is een jaar goed gegaan. Anderhalf jaar later, in februari 2012, knapte er iets.”

Breed begrip

Een echte burn-out wil hij het niet noemen. Een burn-out is een breed begrip, relativeert pastoor-deken Eugène Jongerden (55). Maar de oververmoeidheid die hem overviel, was dusdanig hevig dat de priester drie maanden rust moest houden.

Het ging al enige maanden niet goed met Jongerden. Hij voelde zich futloos en moe. Hij had het gevoel altijd aan te staan. Een gesprek met de huisarts deed hem inzien dat er meer aan de hand was. Het was alsof er een sluier van zijn ogen viel: Jongerden besefte dat hij overspannen was.

‘De rek was er compleet uit’

“Ik raakte maar niet over mijn verkoudheid heen”, vertelt hij vanuit zijn pastorie, naast de Urbanuskerk in Amstelveen. “Ik was gewoon niet lekker. De huisarts keek mij aan en zei: ‘is het echt alleen een verkoudheid?’ Toen knapte er iets in mij. Het ging niet meer, de rek was er compleet uit. Je moet dan toegeven aan jezelf dat er echt iets aan de hand is. En dan zit je op een gegeven moment thuis.”

Jongerden werd in 1996 tot priester gewijd. De priesterroeping die hij van kinds af aan al voelde, noemt hij nog steeds de grondtoon van zijn hele leven. Als jonge kapelaan ging hij in Beverwijk en Wijk aan Zee aan de slag. Na een jaar werd hij parochieadministrator, hij was toen 29 jaar. Een grote parochie, met vijf locaties, waarvan Jongerden een geheel moest maken. De priester werd twee jaar later ook verantwoordelijk voor de restauratie van een van de kerken.

Kerksluitingen

In 2004 volgde er een nieuwe benoeming in Hoorn. De nieuwe parochie was heel anders dan zijn vorige. Jongerden moest leren loslaten. In Hoorn kreeg hij opnieuw de opdracht om van vijf locaties een geheel te maken. Het sluiten van kerken, met alle spanningen van dien, ziet hij als een van de oorzaken van zijn overspannenheid.

“Al die negativiteit die op je afkomt”, verzucht de priester. “‘U gaat onze kerk sluiten’, hoor je dan. Nee, dat doen we met elkaar. Maar ik ben dan de boze manager die in opdracht van de bisschop de boel moet sluiten.”

Meer aandacht in de opleiding

Volgens Jongerden bood de priesteropleiding hem niet voldoende bagage voor wat hem later te wachten stond. “Die is meer gericht op theologie, psychologie en een stuk spiritualiteit. Maar de integratie met de praktijk ontbreekt misschien. Ik heb natuurlijk stage gelopen, maar de verantwoordelijkheid dragen is totaal iets anders. Ik hoop dat er in de opleiding meer aandacht aan gegeven wordt.”

Jongerden denkt dat ook een andere factor heeft bijgedragen aan zijn oververmoeidheid. “Je moet als priester om leren gaan met persoonlijke teleurstellingen. Bijvoorbeeld in het individuele pastoraat. Er is veel geloofskennis weggezakt. Wanneer je bijvoorbeeld voor een uitvaart familieleden probeert uit te leggen hoe een viering eruitziet, sta je soms mijlenver uit elkaar.”

Gebedsleven

Na drie maanden rust pakte Jongerden de draad weer op. Zijn gebedsleven loodste hem door de moeilijke periode. “Het is een heel intensief proces geweest waar ik van geleerd heb. Je staat als priester 24 uur per dag, zeven dagen in de week continu aan. Je hebt natuurlijk je vrije dag. Maar hoe vaak gebeurt het dat er net een uitvaart is op die vrije dag? Je kan niet altijd nee zeggen. Je staat constant onder druk, van uitvaartondernemers bijvoorbeeld die een strak schema hebben.”

Priesterbeeld

Jongerden heeft nu geleerd om meer tijd voor zichzelf te reserveren. Zijn priesterbeeld is compleet veranderd.

“Je hoeft niet altijd de herder te zijn die voorop gaat. Ik ben nu meer de begeleider geworden. In de liturgie ben je de voorganger, daarin sta je voorop. Verder ben je een begeleider van het proces. Mensen hebben hoge verwachtingen van een pastoor. Maar je bent ook een mens. En ieder mens heeft behoefte aan een stuk erkenning en bevestiging.”