In tijden dat aandacht een schaars goed is geworden, is het lastig voor de Kerk haar boodschap over te brengen.

Er wordt gezegd dat de heilige Johannes Paulus II onze eerste ‘mediapaus’ was. Zijn internationale bezoeken brachten vele media op de been. Tv-uitzendingen van miljoenen mensen die een Mis met de paus bijwoonden, waren ontzagwekkend. In 1987 wist de Heilige Vader via een satellietverbinding meer dan een miljard mensen te bereiken toen hij bad voor de wereldvrede. Mediatechnologie hielp bij het verspreiden van de boodschap van het evangelie, op een bredere en wijdere wijze dan ooit tevoren.

Paus Franciscus heeft de erfenis van Johannes Paulus II voortgezet door de eerste echte ‘social-mediapaus’ te worden. Zijn dagelijkse tweets zijn bedoeld om miljoenen katholieken (en niet-katholieken) te inspireren over de hele wereld. Hij staat pelgrims toe om selfies met hem te nemen om deze op Facebook of Instagram te plaatsen.

Propaganda

Elke nieuwe technologie binnen de media, heeft de Kerk van nieuwe kanalen voorzien om de vreugde van het Evangelie te delen, maar de boodschap is niet altijd doorgedrongen. Effectief verhalen vertellen via de media is van oudsher het domein geweest van slimme adverteerders.

Terwijl sommigen reclame omschrijven als consumentenpropaganda, is het het waard om te wijzen op het feit dat de Kerk de eerste was die een Congregatie voor de Evangelisatie van de Volkeren of ‘Congregatio de Propaganda Fide’ oprichtte. Een goed verteld verhaal prikkelt de menselijke geest op een wijze waartoe een ‘paus-selfie’ misschien niet in staat is.

Aandachtseconomie

We leven in een ‘aandachtseconomie’, wat betekent dat onze meest waardevolle en schaarse koopwaar aandacht is. Dat maakt het bijzonder lastig voor instanties als de Kerk om een boodschap te delen die hun publiek nodig heeft om te horen. Adverteerders benutten die aandacht door verhalen te vertellen die aansluiten bij dagelijkse hoop, angsten en verlangens.

Simone Weil zei: “Aandacht die naar haar hoogste stand wordt gebracht, is hetzelfde als gebed. Het veronderstelt geloof en liefde.”

‘Gevoel’ verkopen

Een huidige trend die aandacht heeft getrokken is het gebruik van ‘contentmarketing’ om verhalen te vertellen. In plaats van korte spotjes over een product, maken adverteerders uitgewerkte minifilmpjes over echte mensen die inspirerende dingen doen, terwijl de bedrijfsnaam altijd ergens op de achtergrond te zien is.

Een goed voorbeeld is een video van twee minuten die geproduceerd is door kledingmerk The North Face, waarin bergbeklimmers en skiërs te zien zijn, die onder extreme omstandigheden actief zijn. We zien de schrammen, horen hun geschreeuw en voelen de passie.

De advertentie vraagt: “Wat is gekte?” Het antwoord dat knippert op het scherm omschrijft de avonturiers zowel als “geobsedeerd en toegewijd” als mensen die de “pijn” voelen terwijl ze aan “perspectief” winnen. Niet één keer horen wij iets over een North Face-product, we zien slechts een glimp van een North Face-jas. Ik kan u niet exact vertellen wat men wil verkopen, omdat datgene wat zij willen verkopen een gevoel is. Aan het einde van het twee minuten durende filmpje, voel je iets, je voelt je anders.

Ironie

Overweeg de termen – geobsedeerd, toegewijd, pijn, perspectief – en je krijgt een bekeringsverhaal. De ironie hier is dat de Kerk degene is met de diepste zorg voor onze hoop, angsten en wensen. Er is geen North Face-jas die ons het perspectief zal bieden om de rol van pijn en lijden in ons leven te begrijpen.

Hoe zal de Kerk dan haar verhaal kunnen vertellen in een tijdperk van aandachtstekort? Geen enkele vorm van media-aandacht of pauselijke populariteit kan een goed verteld verhaal vervangen. Misschien is het waard te kijken naar het voorbeeld van een man die tussen de televisiepaus en de twitterpaus in staat.

Benadering van Benedictus XVI

De emerituspaus Benedictus XVI heeft gekozen voor een leven van gebed en studie. Of beter gezegd, hij koos voor een leven waarbij hij aandacht heeft voor wat ertoe doet, in een tijdperk dat geobsedeerd is door afleiding.

Terwijl de drie pausen ons allemaal iets waardevols kunnen leren, is er iets in de benadering van paus Benedictus XVI, dat zelfs waar de adverteerders toe in staat zijn, overstijgt. Kardinaal Robert Sarah omschrijft het in zijn boek ‘De kracht van de stilte’, door Romano Guardini te citeren: “De grootste dingen worden bereikt in stilte – niet in het geschreeuw en het tentoonspreiden van oppervlakkige bewogenheid, maar in de diepe helderheid van innerlijke visie, in de bijna onmerkbare start van een beslissing, in een stille overwinnende en verborgen opoffering.” (CNS/Vert. FP)

Brett Robinson is directeur communicatie en katholieke mediastudies aan de University of Notre Dame, Indiana (VS).