Nog voordat de coronacrisis afgelopen is, beginnen we de herinnering aan de dorheid ervan al te verdringen. Christenen moeten hun tijdgenoten daarop wijzen, want juist in de dorheid dienen de urgente vragen en antwoorden zich aan.
Ik verwacht dat er na de coronacrisis iets soortgelijks gebeurt als na de aanslagen op 11 september 2001. De Amerikaanse schrijfster Kathleen Norris noemde die periode in een essay in 2004 een tijd van genade: “Geen rellen, geen paniek en geen run op de banken. We waren een wat meer nadenkend volk, al was het maar kort. Er was het geschenk van een week zonder het bombardement aan reclame, een week zonder trivialiteiten over beroemdheden.”
Nu we zijn teruggekeerd naar het normale leven, zo schreef ze destijds, en ons weer druk maken over wat Jennifer Lopez wel of niet aan heeft, zouden we ons terug kunnen laten roepen naar 11 september om daar iets van betekenis te vinden.
Norris besefte dat dit niet vanzelf gaat. Ze noemde haar essay The Grace of Aridity: ‘De genade van de dorheid.’ Genade betekent niet altijd de doorbraak van lang verhoopte inzichten. Genade toont zich vaker in: stilvallen, niet weten wat te doen, wat te denken of te voelen. Zo en daar kunnen zich nieuwe vragen en antwoorden aandienen en kan God zich opnieuw te kennen geven, aldus Norris.
Ook de dorheid van nu blijven we ons niet vanzelf herinneren. De ervaring van dorheid, niet weten welke kant het op gaat, wordt nu al bedreigd: door de talloze uitspraken van hen die pretendeerden precies te weten wat de coronacrisis betekent.
Maar nog ernstiger door de neiging simpelweg te wachten tot de crisis voorbij is. Even pauze en dan weer verder alsof er niets aan de hand is. Immers, de economie kan niet te lang stilliggen.
Nu vallen onder ‘de economie’ ook de winkelier in het buurtwinkelcentrum en de musicus die als zzp’er moet overleven. De privatisering van allerlei sectoren heeft ons op ongekende schaal direct afhankelijk gemaakt van een goed draaiende economie.
Maar de crisis zou juist tot de vraag kunnen leiden of dat wel verstandig is. Zijn er geen andere, minder kwetsbare en meer duurzame vormen denkbaar om de samenleving te organiseren?
“Kerken en gelovigen moeten het risico nemen als zwartkijkers te worden gezien, die de crisis overdrijven”
Tweet dit!
Dergelijke vragen komen nauwelijks aan de orde. Zelfs de meest voor de hand liggende vraag klinkt niet: hoe wij de saamhorigheid, het onderlinge hulpbetoon en het respect voor beroepsgroepen die eerder leden onder gebrek aan waardering, kunnen vasthouden.
Het valt niet te verwachten dat dergelijke vragen na de crisis wel breed zullen worden besproken en doordacht. In ieder geval niet zomaar. De dorheid wordt immers nu al, tijdens de crisis, zoveel mogelijk verdrongen.
Wie de Bijbel leest, herkent dit patroon. Er doet zich een crisis voor. Dankzij Gods betrokkenheid dient zich een weg vooruit aan. Maar steeds is er de neiging de crisis niet alleen te vergeten, maar haar te ontkennen en zo snel mogelijk terug te keren naar de tijd vóór de crisis.
Als voor het volk Israël in de woestijn de honger dreigt, verlangt het terug naar het slavenhuis Egypte waar de vleespotten tenminste gevuld waren (Ex. 16,2 – 3).
Zelfs na veertig jaar in de woestijn, toch het toppunt van dorheid, is het inzicht nog niet definitief doorgedrongen dat zijn nieuwe woonplaats in het beloofde land een geschenk is en blijft. Dat daarom dat land nooit mag worden behandeld als simpel eigendom, waarmee je kan doen wat je wil. Steeds bij de oogst moet het volk daarom gedenken dat God het uit onverdiende goedheid hierheen gebracht heeft (Dt. 26,9 – 10).
Die woorden voorkomen niet dat Israël afdwaalt. God roept het volk vervolgens terug. De profeten Hosea en Jeremia zien de tijd van Israël in de woestijn als wittebroodsweken met het volk als bruid en God als bruidegom (Jer. 2,2).
Daarom is het goed nieuws dat God zijn volk opnieuw in de woestijn zal voeren. Niet om het te straffen – al is het wel een gevolg van de ontrouw van het volk. Nee, Gods bedoeling is dat het volk opnieuw zijn liefde zal beantwoorden (Hos. 2,17).
Het blijft grote moeite kosten dorheid onder ogen te zien. Jeremia wijdt zich eraan, maar het leidt ertoe dat hij de bijnaam krijgt ‘Overal paniek’ (Jer. 20,10). Dat risico zullen Kerken en gelovigen na de coronacrisis moeten nemen. Dat ze gezien worden als zwartkijkers, die de crisis overdrijven en zwelgen in dorheid.
Zich zo opstellen zal moeite kosten, want juist christenen zijn hun hoop gaan verwarren met optimisme. Maar hoop betekent niet dat je de dorheid bagatelliseert. Nee, je vertrouwt jezelf aan de dorheid toe in de hoop juist daar een nieuwe toekomst te krijgen. Inderdaad, alsof je opnieuw ten huwelijk wordt gevraagd.
Prof. dr. Erik Borgman is lekendominicaan en hoogleraar theologie van de religie, in het bijzonder het christendom, aan de Universiteit van Tilburg. Dit is een ingekorte versie van een artikel dat zaterdag verschijnt op debijbel.nl, een site van het Nederlands Bijbelgenootschap.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
