De Kerk heeft een woordenloze taal in huis die het Evangelie kan verkondigen aan mensen die er nog nooit van gehoord hebben. Maar om die taal van de kerkelijke kunst te kunnen laten klinken, moeten de deuren van onze kerken wel geopend worden.

Is de Kerk nog verstaanbaar voor iedereen? Dat was het thema van een aantal artikelen in de pinkstereditie van deze krant, over de taal van de Kerk. Tevens was het schilderij La Pentecôte van Jean II Restout in deze editie afgedrukt. Zonder ook maar een woord van de bijgaande tekst te lezen, zien we dat er iets belangrijks op het doek gebeurt. We zien mannen die gebukt gaan onder een licht dat uit de hemel lijkt te komen en anderen die er voor vluchten. Tussen die mannen zien we echter ook een vrouw, die onverschrokken overeind blijft staan.

Verstaanbare taal

Restout spreekt in dit schilderij een taal die voor iedereen verstaanbaar is, ook voor mensen die de christelijke boodschap niet kennen of niet begrijpen. Niet zo gek: veel tijdgenoten van Restout konden niet lezen en nog minder mensen verstonden de Latijnse gebeden in de Mis. Voor hen waren schilderijen als deze de enige manier om de christelijke boodschap te leren kennen en begrijpen. Kerkelijke kunstwerken spraken een taal die voor iedereen verstaanbaar was.

Het schilderij van Restout dwingt de kijker om erbij stil te staan en de gebeurtenissen op het doek in verwondering te aanschouwen. Maar hoe vaak staan wij eigenlijk stil bij de taal die de kunst al eeuwenlang spreekt en die voor iedereen verstaanbaar kan zijn? Toen ik ooit voor het eerst een katholieke kerk binnenstapte, ging mijn eerste blik uit naar de prachtige schilderijen, beelden en ornamenten. Voordat ik één woord uit de Schrift had gelezen, begreep ik dat deze kunstwerken iets belangrijks vertelden.

Beelden zeggen soms meer dan woorden. En dat blijft belangrijk. De meeste mensen kunnen tegenwoordig weliswaar lezen, maar met de christelijke boodschap zijn steeds minder mensen bekend. De taal van het Woord, onze kerkelijke taal, wordt door velen niet meer verstaan. Religieuze kunst kan dan nog altijd een rol spelen in het verstaanbaar maken van die taal, zoals ze dat ook voor onze voorouders deed. Het is tijd om te erkennen dat de kerkelijke kunst nog altijd die belangrijke taak kan vervullen. Het is tijd om stil te staan bij de kerkelijke kunst.

Stilstaan

Daarvoor hoeven we niet af te reizen naar de gotische kathedralen in Parijs en Amiens en hoeven we ook geen museum te bezoeken. In onze eigen parochiekerk is namelijk vaak meer te zien dan de vaste kerkgangers beseffen.

Een voorbeeld is mijn parochiekerk in Harlingen. Veel parochianen steken een kaars aan bij het Mariabeeld zonder er echt bij stil te staan. Ik zie echter ook toeristen binnenkomen die daadwerkelijk de tijd nemen om het beeld te bekijken. Vaak zijn ze niet bekend met het christelijk geloof. Ze spreken de taal van het Woord niet, maar ze verstaan de taal van de kunst wel. Ze hebben misschien nog nooit van Maria gehoord, maar begrijpen wel dat deze vrouw belangrijk is. Ze zien haar vertederende blik, haar ogen die naar de hemel gericht zijn en haar gevouwen handen. Zonder te weten waarom, steken ze toch maar een kaars bij haar aan.

De deuren wijd open

Laten we de deuren van onze kerken dus wijd open zetten en mensen uitnodigen om stil te staan bij de beelden en schilderijen. Laat mensen de christelijke boodschap ontvangen door de taal van onze kunst. Dan kunnen de werken van Restout en anderen weer de taak vervullen waarvoor ze ooit bedoeld waren: de verkondiging van het Evangelie.

Klaas Gerard Jumelet is priesterstudent van het Ariënsinstituut voor het bisdom Groningen-Leeuwarden.