Met Fiducia Supplicans probeert het Dicasterie voor de Geloofsleer af te tasten hoe ver de deur op een kier moet staan voor de zegening van koppels in ‘irreguliere’ situaties. Dat is onwennig, maar het laat wel zien dat de Kerk zichzelf kritisch durft te bevragen.
Op 18 december publiceerde het Dicasterie voor de Geloofsleer de verklaring Fiducia Supplicans, een verrassend document over de mogelijkheid om aan paren van hetzelfde geslacht en hertrouwd gescheidenen een zegening te geven.
Op dezelfde dag schreef hoofdredacteur Anton de Wit dat het Vaticaan “met grote slagen om de arm de deur op een kier” zet. Hij rondt af met de voorspelling van “nieuw Vaticaans papierwerk ter verduidelijking en aanvulling”.
Et voilà: de eerstvolgende KN-editie moest nog naar de drukker of hetzelfde Dicasterie kwam op 4 januari al met een nieuwe toelichtende verklaring. Sprak De Wit in zijn analyse over “de deur op een kier”, in die toelichting van 4 januari valt de deur nog net niet in het slot.
De verklaring Fiducia Supplicans maakt een heel mooi onderscheid: voor het waardig ontvangen van de sacramenten bestaan hoogstaande morele normen, terwijl een zegening (die Gods schepselen in Zijn handen legt) een onvoorwaardelijk en open karakter heeft. Denk aan de zegening van een scoutinggroep, een groep schutters met hun nieuwe uniformen (en wapens!) of een nieuwe woning.
Mijn voorbeelden zijn willekeurig gekozen; net zo willekeurig is bijvoorbeeld ook de groep schutters, van wie zeker niet iedereen dezelfde diepe geloofsbeleving heeft. Toch worden er aan de zegening geen morele voorwaarden verbonden.
Dat maakt de zegening van een paar van hetzelfde geslacht heel dubbel. Voor iedereen toegankelijk zonder voorwaarden, maar in veel reacties werd de zegen inmiddels al “tweedeklas” genoemd, of beter tweederangs: een flinke stap lager dan het sacramentele huwelijk dat voor hen onbereikbaar blijft. Ik blijf buiten die discussie, maar ik kan me de teleurstelling helemaal voorstellen.
Daartegenover staat ook een duidelijk lichtpuntje. In Fiducia Supplicans wordt allereerst duidelijk gesteld: een dergelijke zegening is “niet de legitimering van een eigen status” als paar, maar ze is een bede dat “alles wat in hun leven en hun relatie waar, goed en menselijk is, door de aanwezigheid van de Heilige Geest wordt verrijkt, genezen en verheven”.
“Een Kerk die niet zichzelf voortdurend kritisch durft te bevragen, wordt een Kerk van dichtvallende deuren.”
Tweet dit!
Dat laatste is echt vernieuwend. Het goede, het ware en het schone kan voor het eerst in de kerkgeschiedenis in één adem worden genoemd met een homoseksuele relatie.
Eindelijk mag er binnen de rooms-katholieke Kerk officieel worden gezegd wat paus Franciscus al jaren geleden terloops uitsprak: niet alleen in een kerkelijk huwelijk van man en vrouw, maar eveneens in een man-man of vrouw-vrouwrelatie gebeurt het dat mensen oprecht geloof, hoop en liefde met elkaar delen.
Het is wat ik in de dagelijkse pastorale praktijk meemaak (en de laatste zeven jaren heel bijzonder in de Limburgse leeskring Een brug bouwen): een mannen- of vrouwenpaar dat trouwe liefde deelt; een paar dat zijn geloof samen beleeft, ook als betrokken parochianen; een paar dat liefde en trouw waarmaakt tot de dood hen scheidt, doordat de ene partner een toegewijd mantelzorger is voor de ander.
De verklaring slaat dus enerzijds een vernieuwende en goed onderbouwde pastorale weg in, terwijl ze ook krampachtig is. Om te voorkomen dat iemand de zegening gaat zien als een huwelijkssluiting, mag ze niet in een kerkgebouw plaatsvinden en mag er geen liturgische kleding worden gedragen.
“Liever dan met de moed der wanhoop te zien hoe de deur bijna compleet weer wordt dichtgegooid, blijf ik hopen dat hier het roer wordt bijgedraaid.”
Tweet dit!
In de toelichting van 4 januari staat de deur niet meer op een kier, maar valt ze bijna weer dicht. Het moet een ‘tien-seconden-zegening’ (!) zijn. Sorry, dat is beledigend voor zowel het koppel waarover het gaat, alsook voor mij als priester. Het is taal op het niveau van ‘een Misje doen’, of de zoveelste kerkganger die opmerkt dat de preek best korter kan.
Aan beide flanken van de Kerk zullen sommigen zich afvragen: is het Dicasterie misschien de weg kwijt? Nee, zeker niet! Maar het is overduidelijk wel een nieuwe route aan het verkennen die nog nooit bevaren is.
Dat is ook onwennig, zoals in de kerkgeschiedenis al eerder gebeurde. Met het visioen van een laken vol vlees van ‘onreine’ dieren (Handelingen 10) maakt God aan Petrus duidelijk dat niets het doopsel van heidenen in de weg staat die zich tot Jezus Christus bekeren – ongehoord voor de eerste generatie christenen.
Voor sommige katholieken zal de hier besproken zegening ongemakkelijk aanvoelen. Maar een Kerk die niet zichzelf voortdurend kritisch durft te bevragen, wordt een Kerk van dichtvallende deuren.
Liever dan over de deur op een kier, spreek ik hier over het grote schip van de Kerk. En liever dan met de moed der wanhoop te zien hoe de deur bijna compleet weer wordt dichtgegooid, blijf ik hopen dat hier het roer wordt bijgedraaid, terwijl het logge en niet zo wendbare schip nog tijd nodig heeft om zijn koers bij te stellen. Misschien wel een vol synodaal jaar, waarin paus Franciscus ons uitnodigt tot een open en onbevooroordeelde dialoog.
Harry Notermans is pastoor in Landgraaf.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
