De birgittinessen in Uden mogen dan zelden buiten hun klooster komen, ze maken onmiskenbaar deel uit van het leven in het Brabantse plaatsje.

De kapel van het birgittinessenklooster in Uden zat bomvol voor de Eucharistieviering waarmee bisschop Gerard de Korte van Den Bosch de heropening op 28 mei markeerde. Een half jaar lang was de kerk gesloten om de renovatiewerkzaamheden te kunnen voltooien.

De bijna drie eeuwen oude kapel was toe aan een grondige restauratie omdat de muren door de tijd en de rook van talrijke kaarsen waren aangetast. Tijdens de werkzaamheden vonden de beelden een tijdelijk onderkomen in het naastgelegen Museum Krona (voorheen het Museum voor Religieuze Kunst).

Op zoek naar verborgen details

De kapel werd gebouwd in 1735 en de zusters birgittinessen wonen er nog steeds dagelijks de Mis bij. In de loop der eeuwen onderging de kerk verschillende transformaties. Begonnen in pastelkleuren, werd ze rond 1900 versierd met prachtige details in goud, marmer en hout. Daarvan is echter niets meer te zien, omdat in 1980 alles werd bedekt met grijze verf volgens de voorschriften van de Bossche School.

De huidige restauratie was dus ook een gelegenheid om op zoek te gaan naar verborgen details die iets meer zouden kunnen vertellen over de geschiedenis van het gebouw en het interieur door de eeuwen heen.

En er is zeker iets gevonden. Zelfstandig restaurator Katherine Kolff beschouwt het als de oudste schildering die bij de kapel hoorde, namelijk een groot Maltezerkruis, een motief dat ook voorkomt in de oudste glas-in-lood ramen en de rest van de kapel.

‘Spreekbuis van Christus’

De birgittinessen voeren hun oorsprong terug op de heilige Birgitta van Zweden (1303-1373), die wel de “spreekbuis van Christus” genoemd wordt. Ze was een bijzondere en krachtige persoonlijkheid die haar boodschap fel en indringend verkondigde en adviseur van de grote heersers van haar tijd. Geïnspireerd door Christus in een visioen stichtte ze de Orde van de Allerheiligste Zaligmaker, de birgittinessen.

Na het overlijden van haar man besloot ze Zweden te verlaten om nieuwe missies te beginnen. Ze vestigde zich in Rome, waar ze in 1373 overleed. Minder dan twintig jaar na haar overlijden kondigde paus Bonifatius IX haar heiligverklaring af. Paus Leo XIII maakte haar in 1891 patrones van Zweden, en paus Johannes Paulus II riep de heilige Birgitta, die zich haar leven lang inzette voor de eenheid van de christenen, uit tot een van de beschermheiligen van Europa.

Na de Mis gaan we naar de oude hortus conclusus, de tuin die het klooster deelt met de kapel en de vleugel van het gebouw waar het Krona-museum is ondergebracht. Het gemoedelijke moment in deze oase van rust gaat al snel over in een moment waarin de Udense gemeenschap zich rond haar zusters verzamelt.

We ontmoeten er zuster Bernadette, die vertelt over haar orde in de Nederlanden belandde: “Onder de vele kloosters die gesticht werden, was er in 1443 ook het dubbelklooster van Mariënwater te Rosmalen. Na een periode van groei moesten de broeders met de komst van de protestantse Reformatie het klooster verlaten. De zusters mochten blijven tot 1713, toen de weinige overgeblevenen moesten verhuizen naar een bouwvallig klooster in Uden, dat werd gerenoveerd en verbouwd tot ons huidige klooster Maria Refugie.”

Kloosterroeping

Het verhaal wordt persoonlijker wanneer zuster Bernadette begint te vertellen over haar roeping: “Ik groeide op in een katholiek gezin maar had afstand genomen van de Kerk. Ik beschouwde mezelf als atheïst en woonde samen met mijn vriend. Tijdens een bedevaart naar Lourdes, waar ik eigenlijk niet aan mee wilde doen, voelde ik echter een zeer sterke roeping tot bekering. Terug in Nederland begon ik mijn geloof te verdiepen en langzamerhand werd mij de roeping tot het kloosterleven duidelijk.”

Maar waarom precies bij de birgittinessen? “Ik dacht eerst aan de karmelietessen, vanwege het grote voorbeeld van de heilige Theresia van Lisieux. Tot ik een aflevering zag van de tv-serie Abdijen in de Lage Landen over Maria Refugie. In de birgittijnse spiritualiteit worden het lijden van Christus en het teruggetrokken en contemplatieve leven van Maria als hoekstenen beschouwd. Ik vond die spiritualiteit steeds aantrekkelijker, en al snel veranderde mijn roeping in zekerheid op een manier die ik niet eens kan uitleggen. Ik voelde me onmiddellijk thuis in deze kapel en in 2003 legde ik mijn laatste geloften af.”

‘Altijd open om te luisteren’

Birgittinessen zijn slotzusters, maar terwijl we met de zuster spreken, stoppen tientallen mensen om haar te feliciteren met de heropende kapel. Uit hun vriendelijkheid en het feit dat ze haar bij naam noemen, lijkt te spreken dat ze bekend is in Uden.

“Het is waar dat we het klooster alleen verlaten voor medische afspraken of vanwege familieomstandigheden. We gaan niet zomaar wandelen in het dorp, maar gastvrijheid is ook een van de hoekstenen van onze orde. Als iemand met ons wil praten, en dat gebeurt heel vaak, staan wij altijd open om te luisteren.”

De zusters, schijnbaar afgezonderd van de wereld, zijn erin geslaagd een sterke gemeenschap om zich heen te creëren. Dat bleek ook uit het feit dat de Udenaren bereid zijn geweest concreet bij te dragen aan het klooster, door een deel van de kosten voor de restauratie van de kapel op zich te nemen. De kracht van nederigheid en de aantrekkingskracht van het geloof hebben diepe wortels doen groeien in de vruchtbare bodem van deze streek.

De lokale omroep DTV maakte een reportage over de restauratie. Deze is hier te zien.