Judas Taddeüs is in onze streken een van de minder bekende apostelen van Jezus. In Mexico bestaat er echter een grote devotie tot deze ‘heilige voor de hopeloze gevallen’, vooral onder mensen aan de rand van de samenleving. Zijn feest wordt op 28 oktober gevierd.

Arturo Rodriguez vroeg de heilige Judas Taddeüs om “een grote gunst”. Rodriguez, een chauffeur uit Mexico-stad, vertelt hoe meer dan tien jaar geleden een familielid werd overvallen en daarbij werd gestoken met een mes. Nadat hij door vrienden op Judas Taddeüs werd gewezen, bad hij tot de heilige, waarna de gewonde op wonderbaarlijke wijze herstelde.

Rodriguez (31) bezoekt zijn lokale parochie niet zo vaak. “Maar ik kom elke 28e van de maand”, zegt hij vanuit de H. Hippolytuskerk in het centrum van Mexico-stad. Daar wordt de heilige Judas maandelijks op die dag herdacht, en niet alleen op zijn officiële feestdag van 28 oktober.

Vruchtbare aarde

St.-Judas staat bekend als de patroonheilige van moeilijke en wanhopige gevallen. De devotie tot hem is in Mexico in vruchtbare aarde gevallen: miljoenen Mexicanen hebben in hun dagelijks leven te maken hebben met vaak wanhopige situaties.

Toegewijden als Rodriguez verwoorden een bijna transactioneel geloof, waarin ze St.-Judas om tussenkomst vragen en beloven hem ‘terug te betalen’ met maandelijkse bezoeken aan een van de vele heiligdommen die ter ere van hem in Mexico bestaan.

Drugsbaron

Een dergelijk geloof omvat ook de moeilijkheden van het leven in Mexico en een devotie die wordt omarmd door rijk en arm, politie en gevangenen en zelfs criminelen.

Zo bezocht Rodríguez onlangs de maandelijkse Judas-viering binnen met een masker versierd met een afbeelding van de veroordeelde drugsbaron Joaquín El Chapo Guzmán.

“Velen zeggen dat hij mensen hielp, wat de overheid niet deed. Wat hij verdiende, deelde hij met de mensen”, stelt Rodriguez.

Op een na populairste heilige van Mexico

De devotie bestaat op ongemakkelijke wijze tussen legale en illegale milieus, en bij “zowel de politie als mensen die betrokken zijn bij illegale praktijken”, vertelt Rolando Macias. De historicus bestudeerde de verering van de heilige Judas.

Diens populariteit is zo groot dat Macias spreekt van de op een na populairste devotie van Mexico, na die tot Onze-Lieve-Vrouw van Guadalupe, maar voor het Heilig Hart van Jezus en de folkloristische ‘Santa Muerte’, de ‘heilige dood’, een niet door de Kerk erkende figuur.

‘Gezins- en gezondheidsproblemen’

“Mensen richten zich tot de heilige Judas bij gezinsproblemen, maar ook bij problemen van economische aard en gezondheidsproblemen”, zegt priester Jesus Carlos Palacios, pastoor van de H. Judas Taddeüsparochie in de grensstad Matamoros. “Daarom is het beeld van heilige Judas zo populair.”

In de afgelopen jaren is de devotie tot de heilige alleen maar toegenomen. Die vertoont vele gelijkenissen met die tot de Santa Muerte. Die devotie mag dan niet erkend zijn, ze wordt toch maandelijks gevierd door mensen uit vergelijkbare delen van de bevolking.

Een vreemde rivaliteit

Priesters van het bisdom Matamoros vertellen dat er in de afgelopen tien jaar een vreemde rivaliteit tot stand is gekomen. Het ene drugskartel, het ‘Golfkartel’, vereerde de heilige Judas, terwijl het rivaliserende kartel ‘Los Zetas’, de Santa Muerte vereerde. Beide kartels bouwden heiligdommen, die ze zelf onderhouden.

“Er was sprake van een strijd tussen twee kampen”, vertelt Palacios, “en de vereerders van de Santa Muerte werden uit de regio verdreven.” Volgens de priester is het echter niet zeker dat dat iets te maken had met de heiligdommen.

‘Alleen een kaars opsteken’

In de noordelijke stad Saltillo vierde priester Robert Coogan afgelopen weekend een speciale Mis in de gevangenis. Hij deed dit ook in een lokale gemeenschap, waar mensen die de heilige Judas vereren – geen normale parochianen – altaren oprichtten en een straatfeest organiseerden.

“Dit zijn geen mensen die uitgebreide catechese hebben ontvangen of actief zijn geweest in hun parochies,” zegt hij. “Ze weten dat de heilige Judas zorg heeft voor mensen zoals zij. Je hoeft daarvoor niets te hebben waar priesters om vragen. Je hoeft alleen een kaars voor hem op te steken, en hij gaat voor je zorgen.”

Chaotische viering

De coronapandemie heeft geleid tot het annuleren van vieringen in vele parochies, ook in de Hippolytuskerk in Mexico-stad. Die voor Judas gaat echter door, en kan chaotisch genoemd worden: kerkgangers sjouwen kleine en grote afbeeldingen en standbeelden mee, terwijl Mariachi’s (Mexicaanse straatorkesten, red.) de menigte vermaken. Sommigen nemen standbeelden van nep-heiligen mee, zoals Jesús Malverde, de ‘patroonheilige’ van drugskartels.

Valse devoties bestrijden

De priesters van de Hippolytuskerk verwelkomen iedereen, maar beschouwen evangelisatie van de devoten als een belangrijk onderdeel van hun werkzaamheden.

“We werken er als team aan om valse devoties te bestrijden”, zegt rector Mario Gonzalez Segovia. Ook helpt het pastoraal team onjuiste ideeën de wereld uit. Zo denken mensen volgens Gonzalez soms dat de heilige Judas, Judas Iskariot is, de apostel die Jezus overleverde.

Niet in parochieverband

De devotie tot Judas Taddeüs komt elders in Latijns-Amerika voor, maar is daar niet zo uitbundig, zegt Macias. Uit zijn onderzoek in Peru en Puerto Rico bleek dat mensen daar hun devotie tot de heilige uiten tijdens vieringen in parochieverband, terwijl die daar in Mexico compleet los van staat.

Onderzoekers als Macias zien de opmerkelijke wijze waarop de heilige Judas in Mexico wordt vereerd als deel van een bredere praktijk waarbij mensen de volksdevotie op een individualistische manier omarmen.

‘Populair onder gemarginaliseerden’

Volgens Macias gaat het om mensen “die enigszins vervreemd zijn geraakt van de Kerk” als gevolg van de vervolging in de afgelopen eeuw, toen de Mexicaanse regering parochies sloot en mensen aan hun lot overliet.

Judas “is vooral populair onder gemarginaliseerde mensen die een quasi-magische religie hebben”, zegt pater Coogan. “Ze zijn ervan overtuigd dat de hemel hen niet is vergeten. Hoe dan ook zijn de heilige Judas en sommige anderen hen niet vergeten.”