“Overvol” is de enige term waarmee zusters uit Mexico-Stad hun migrantenopvang kunnen beschrijven. Door toenemende politieke spanningen krijgen ze alsmaar meer mensen op de stoep – maar de zusters blijven ondanks alles hun missie uitvoeren.
De man met tatoeages in zijn gezicht smeekt de bewaker om hem binnen te laten. De bewaker is beleefd maar vastberaden: er is geen plek meer in de opvang. Dergelijke taferelen spelen zich inmiddels al twee jaar lang af bij het opvangcentrum voor vrouwen en gezinnen dat gerund wordt door vrouwelijke religieuzen in Mexico-Stad.
Het is een van de vele katholieke opvangcentra in steden langs de route die migranten uit heel Zuid-Amerika nemen in de hoop de Verenigde Staten te bereiken. Door de toenemende spanningen over hun alsmaar groeiende aantal, zijn dit soort opvangcentra tegenwoordig nog een van de weinige plekken waar migranten welkom zijn.
De president van Costa Rica kondigde eind september de noodtoestand af vanwege het groeiende aantal migranten in zijn land en zei dat hij plannen had een deel van hen te deporteren. Immigratiefunctionarissen in Mexico kondigden vergelijkbare maatregelen aan. En in de VS zeggen steeds meer lokale overheden, van El Paso tot New York, dat ze niet over de middelen beschikken om de enorme stroom migranten nog langer aan te kunnen.
Ver weg van de politieke verwikkelingen maken mensen op plekken zoals het opvangcentrum van de zusters in Mexico-Stad zich ook zorgen. Hoewel ze weten dat soortgelijke stromen over de hele wereld plaatsvinden, ook in Nederland en Europa, is het anders als de crisis voor je deur plaatsvindt, zeggen ze.
“Waar plek is voor dertig mensen, zitten er nu honderd. We zitten allemaal overvol en er is geen andere plek om ze naartoe te sturen”
Tweet dit!
“Ik kwam gisteravond iets ophalen en het was moeilijk om door het opvangcentrum te lopen, omdat bijna elke centimeter van de vloer bedekt was met mensen”, vertelt zuster María Soledad Morales Ríos tijdens een rondleiding in het opvangcentrum. Het merendeel van de migranten hier komt uit Zuid-Amerika. Onderzoekers Caitlyn Yates en Juan Pappier schatten dat in augustus meer dan 81.000 mensen de reis maakten, “meer dan ooit tevoren”.
“Veel mensen worden gedwongen hun huizen te verlaten door factoren als repressie en economische ineenstorting in Venezuela, onveiligheid en politieke instabiliteit in Ecuador, en meerdere crises in Haïti”, schreven de onderzoekers eind september in een artikel voor het Amerikaanse Migration Policy Institute.
De Amerikaanse regering heeft verschillende maatregelen genomen om de ergste knelpunten te verlichten, waaronder het laten aanvragen van asiel via mobiele apps en het oprichten van regionale centra waar migranten hun situatie kunnen laten beoordelen om te zien of ze Amerika in mogen. Maar ook die middelen raken soms overbelast, vertelde Lizbeth Gramajo Bauer van het migrantennetwerk van de jezuïeten in Midden-Amerika tijdens een seminar in Guatemala-Stad op 24 augustus.
In het opvangcentrum van de zusters toont een muurschildering een lange rij migranten die een deel van een lang kruis door de woestijn dragen, met een levensgrote Jezus aan het hoofd van de stoet, alsof Hij hen leidt op hun reis. Toen de zusters in 2012 begonnen met het helpen van migranten, zagen ze dagelijks zo’n dertig tot veertig mensen, vertelt zuster Morales.
Mettertijd breidden de zusters hun opvangcentrum uit zodat ze er tot honderd mensen konden verwelkomen. Of ze dat aantal moesten opvangen, hing heel erg samen met de regionale gebeurtenissen, zoals de politieke crisis in Nicaragua in 2018 die tot meer vluchtelingen leidde.
Maar nadat de Amerikanen zich in 2021 uit Afghanistan terugtrokken, kwamen er daarvandaan ook vluchtelingen naar Mexico. “Ook hen hebben we verwelkomd”, zegt zuster Morales. En toen Oekraïners na de Russische inval in 2022 in Mexico belandden op weg naar hun familieleden in de VS, kregen ook zij een warm welkom.
Door de coronacrisis nam het aantal migranten tijdelijk af, maar sinds het einde van de pandemie komt het aantal migranten dat de zusters dagelijks opvangen zelden onder de achthonderd uit.
Overvol, dat is het enige woord dat zuster Morales slaakt als ze wijst op wat ooit kantoren en klaslokalen in het centrum waren. Inmiddels doen al die ruimtes dienst als slaapvertrekken. “Alle opvangcentra in de stad zitten in hetzelfde schuitje”, zegt ze. “Waar plek is voor dertig mensen, zitten er nu honderd. We zitten allemaal overvol en er is geen andere plek om ze naartoe te sturen.”
Soms besluiten de zusters dat er nu echt geen plek meer is, “maar dan staat er een vrouw in de stromende regen voor de deur met haar kinderen, en dan ga je toch weer op zoek naar een plekje om ze neer te leggen”, zegt zuster Morales.
“We willen dat ons huis een tweede Nazareth is waar ieders leven op waarde wordt geschat”
Tweet dit!
“Mexico staat in het algemeen bekend als een gastvrij land”, vertelt Véronica Juárez, projectcoördinator van het opvangcentrum. “Maar de recente golf migranten stelt die gastvrijheid op de proef, ook in de buurt van het opvangcentrum”. Volgens Juárez hebben buren van het centrum negatieve opmerkingen over migranten op Facebook gezet.
Zuster Morales zegt dat de zusters begrip proberen op te brengen voor de gevoelens in de buurt, maar zegt ook dat ze niet anders kunnen dan hun missie uitvoeren. Die missie wordt steeds moeilijker nu ze steeds grotere groepen mensen moeten opvangen, terwijl ze bidden voor een menswaardig leven voor hen.
“Het is onze roeping om de levens van onze broeders en zusters te beschermen, zoals Jozef en Maria voor Jezus zorgden”, aldus zuster Morales. “We willen dat ons huis een tweede Nazareth is waar ieders leven op waarde wordt geschat.” Dat is niet eenvoudig, gezien de immense behoefte aan hulp en met de beperkte middelen die hun ter beschikking staan, beaamt ze.
Soms kun je er alleen maar voor mensen zijn, zegt ze, verwijzend naar wat er onlangs voorviel in het opvangcentrum. Een veertigjarige hoogzwangere vrouw kwam in het centrum aan toen vroegtijdig de bevalling op gang kwam. Er was geen tijd meer om haar naar het ziekenhuis te brengen en dus trad zuster Magda op als verloskundige.
“Alles zat tegen voor deze vrouw”, zegt zuster Morales, “maar toen was daar Magda die haar hand vasthield.” De baby kwam veilig ter wereld. “Nou, zo probeer je trouw de missie te beleven die wij als zusters hebben in de Kerk”, besluit ze nuchter. (Vertaling Susanne Kurstjens)
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
