Zetten we als Nederlandse katholieken in op contact met buitenstaanders door onze katholieke eigenheid af te vlakken? Of zetten we in op die eigenheid, waardoor we soms mensen afstoten? Buitenlandse katholieken in ons land tonen ons een derde weg.

Allerzielen. Ik ben in de kerk waar mijn onlangs overleden schoonzus sterk bij betrokken was en wordt herdacht. Iedereen krijgt een kiezelsteen en de teksten van een speciaal voor die avond samengestelde viering. Een gebedsdienst, zo blijkt. Bij aanvang komen drie oudere dames en de pastoor binnen.

Behalve een verdwaalde evangelielezing over de verrijzenis, gaan alle teksten over de steen. Een steen van verdriet die op ons drukt. De dierbare overledene als steen die de loop van een rivier wijzigde. Die moet dan wel een enorm rotsblok zijn geweest. Schrale troost voor de kiezels onder de overledenen.

De rivier stroomt verder zonder spoortje geloof bij de dames of de pastoor. Ben ik in een katholieke kerk of bij het Humanistisch Verbond? Waar blijft de boodschap die wij nabestaanden te bieden hebben? Wellicht wil een ijverige werkgroep gebedsvieringen eigentijds zijn en geen drempel opwerpen voor minder kerkelijken, en blijven God en Jezus daarom afwezig. Maar kom je hiervoor naar een katholieke viering? Ik ervaar de leegte als stenen voor brood.

Luid applaus

Drie dagen later bezoek ik een International Mass in een aangrenzende parochie. Expats vullen de kerkbanken: Indiërs en Afrikanen, maar ook Latino’s en Filipino’s. Studenten en gezinnen. Men kent elkaar en begroet elkaar met een omhelzing. De Mis is geheel volgens de liturgische voorschriften, maar anders dan in de meeste traditionele parochies worden de teksten op een groot scherm geprojecteerd.

Anders is ook dat jongeren uit allerlei culturen een enthousiast koortje vormen, begeleid door keyboard, gitaar en dwarsfluit. Ze zingen acclamaties van Taizé en eigentijdse worship songs. Iedereen zingt en bidt mee – intens en eerbiedig. Hier mag de preek bijna een half uur duren en nemen dertig kinderen deel aan de kindernevendienst.

Aan het einde vraagt de priester een jong paar, dat binnenkort voor de Kerk trouwt, om op te staan. Luid applaus. Vervolgens de vraag wie hier voor het eerst is. Nogal wat handen gaan omhoog. Weer applaus. Ook blijkt dat er vóór Kerstmis een maaltijd is voor de armen van de stad, dat de jongerengroep maandelijks samenkomt en dat er binnenkort een bezinningsdag is. Na afloop van de lange viering praten velen na. Ik word in het parochiezaaltje verwelkomd als een pas opgedoken familielid. Zo kan katholiek ook zijn.

Vandaag

In mijn eigen parochie is de liturgie ook traditioneel, maar laat de beleving te wensen over. Sommigen mopperen: “Moeten we nu alweer gaan staan?”, of blijven hardnekkig zitten. Als de preek de zes minuten passeert, kijken mensen op hun horloge. Het koor zingt mooi, maar een Mis is geen concert. Koren dragen vaak te weinig bij tot samenzang, en de liederen die we samen zingen, klonken in 1960 ook al. We lijken op bezoek bij opa en oma. Maar daar houdt de familievergelijking op: we gedragen ons niet als broers en zussen van dezelfde Vader.

Nederlandse katholieken zijn nuchter. In de kerk uiten we onze gevoelens niet en ieder viert voor zichzelf. Maar nemen we ons geloof ernstig, dan houden we van God met heel ons hart, heel onze ziel en al onze krachten, en van onze naaste als van onszelf. Dat was de evangelielezing van de International Mass. De Wereldkerk kan onze eenzijdigheid aanvullen en zo onze geloofsgemeenschappen aantrekkelijker maken.

Onze Nederlandse Kerk is verdeeld. Het ene kamp legt de nadruk op vereenzelviging met mensen aan de rand van Kerk en geloof, ten koste van onze katholieke eigenheid. Het andere legt de nadruk op die eigenheid, waardoor de afstand tot buitenstaanders vaak groot is. De International Mass laat zien dat we de volle rijkdom van ons katholieke geloof ook op eigentijdse wijze kunnen beleven. Misschien is dat niet zomaar te kopiëren, maar ik heb mijn expat-medegelovigen bedankt voor de hoop die zij onze Kerk bieden.

Ed Arons is oud-hoofdredacteur van Katholiek Nieuwsblad en betrokken bij het RK Platform voor Nieuwe Evangelisatie.