Tijdens de algemene audiëntie van 29 september legde paus Franciscus uit hoe wij dankzij de genade gerechtvaardigd zijn, en dat wij dit in onze liefde voor God en de naaste tot uiting moeten brengen.
Beste broeders en zusters, goedemorgen!
Op onze weg om de leer van de apostel Paulus beter te begrijpen, komen we vandaag een moeilijk maar belangrijk onderwerp tegen: de rechtvaardiging? Wat is dat? Wij worden, als zondaars, gerechtvaardigd. Wie heeft ons rechtvaardig gemaakt? Dit proces van verandering is de rechtvaardiging. Voor God zijn wij gerechtvaardigd.
Het klopt dat wij onze persoonlijke zonden hebben, maar in de kern zijn wij rechtvaardig gemaakt. Dat is de rechtvaardiging. Er is veel gediscussieerd over dit onderwerp om de interpretatie te vinden die het meest aansluit bij Paulus’ gedachtegoed. En zoals vaak gebeurt, zijn er ook tegengestelde posities ingenomen.
Net zoals in de Brief aan de Romeinen, wijst Paulus in de Brief aan de Galaten op het feit dat de rechtvaardiging komt vanuit het geloof in Christus. “Maar ik ben gerechtvaardigd, want ik houd me aan alle geboden!” Ja, maar daar komt de rechtvaardiging niet vandaag, die komt het eerst tot jou.
Iemand heeft je gerechtvaardigd, iemand heeft je gerechtvaardigd voor God. “Ja, maar ik ben een zondaar!” Ja, je bent gerechtvaardigd, maar ook een zondaar. Maar in de kern ben je rechtvaardig gemaakt. Wie heeft dat gedaan? Jezus Christus. Dat is de rechtvaardiging.
Wat gaat er schuil achter het woord ‘rechtvaardiging? Wat is doorslaggevend voor het geloof? Het is niet eenvoudig om tot een complete definitie te komen, maar vanuit het hele gedachtegoed van de apostel Paulus kun je eenvoudigweg zeggen dat de rechtvaardiging het gevolg is van “Gods barmhartigheid die vergeving aanbiedt” (Catechismus van de Katholieke Kerk, nr. 1990).
En dat is onze God, zo enorm goed, barmhartig, geduldig, vol van barmhartigheid, dat Hij voortdurend zijn vergeving schenkt, voortdurend. Hij vergeeft en de rechtvaardiging is God die vanaf het begin iedereen vergeeft, in Christus. Gods barmhartigheid die vergeving aanbiedt. Ja God, door middel van Jezus’ dood en dat moeten we onderstrepen: door middel van Jezus’ dood; Hij heeft de zonde vernietigd en heeft ons op definitieve wijze de vergeving en verlossen geschonken.
Op die manier gerechtvaardigd, zijn de zondaars verwelkomd door God en met Hem verzoend. Het is als een terugkeer naar de oorspronkelijke relatie tussen de Schepper en zijn schepselen, voordat de ongehoorzaamheid van de zonde tussenbeide kwam. De rechtvaardiging die God bewerkt geeft ons zo de kans om onze onschuld te herwinnen die verloren ging door de zonde.
“Gods stijl is nabijheid, mededogen en tederheid”
Tweet dit!
Hoe komt de rechtvaardiging tot stand? Een antwoord geven op die vraag staat gelijk aan het ontdekken van iets anders nieuws van Paulus’ leer: dat de rechtvaardiging tot stand komt door de genade. Enkel door de genade: wij zijn puur door de genade gerechtvaardigd.
“Maar kan ik niet, zoals een ander, naar een rechter gaan en hem betalen om mij te rechtvaardigen?” Nee, hiervoor kun je niet betalen. Er is iemand die voor ons allemaal heeft betaald: Christus. Uit Christus die voor ons is gestorven, komt de genade voort die de Vader aan iedereen geeft: de rechtvaardiging komt tot stand door de genade.
Paulus heeft altijd de ervaring voor ogen die zijn leven veranderd heeft: de ontmoeting met de verrezen Jezus op de weg naar Damascus. Paulus was een trotse man, religieus, fanatiek en ervan overtuigd dat in het nauwkeurig volgen van de wetten de rechtvaardigheid lag.
Maar nu is Hij binnengehaald door Christus, en het geloof in Hem heeft Paulus ten diepste veranderd en hem de kans gegeven om een waarheid te ontdekken die tot nu toe verborgen bleef: wij worden niet op eigen kracht gerechtvaardigd, nee, niet door onszelf. Het is Christus die ons met zijn genade rechtvaardigt.
Paulus is zich nu volledig bewust van Jezus’ mysterie en is daarom bereid om van alles af te zien waar hij eerder rijk aan was (vgl. Fil. 3,7). Want hij heeft ontdekt dat alleen Gods genade hem heeft gered. Wij zijn gerechtvaardigd, verlost, door pure genade, niet door iets dat wij zelf hebben gedaan. En dat geeft ons een groot vertrouwen.
Wij zijn zondaars, ja, maar we gaan onze weg door het leven met die genade van God, die ons rechtvaardigt steeds als wij om vergeving vragen. Maar Hij rechtvaardigt ons niet op dat moment: wij zijn al gerechtvaardigd, maar Hij vergeeft ons nogmaals.
Het geloof heeft voor de apostel Paulus een alomvattende waarde. Het raakt elk moment en elk aspect van het leven van een gelovige: van de doop tot aan het vertrek uit deze wereld. Alles is doordrenkt met het geloof in de dood en verrijzenis van Jezus, die verlossing schenkt. De rechtvaardiging door het geloof onderstreept het belang van de genade, die God schenkt aan iedereen, zonder onderscheid, die in zijn Zoon gelooft.
Daaruit moeten wij echter niet de conclusie trekken dat de mozaïsche wet voor Paulus van geen waarde meer is; die blijft juist een onomkeerbaar geschenk van God en dus, zo schrijft Paulus, “heilig” (Rom. 7,12).
Ook voor ons geestelijk leven is het van essentieel belang om je aan de geboden te houden, maar ook hierbij moeten we niet uitgaan van onze eigen krachten: Gods genade die we door Christus ontvangen, is van fundamenteel belang.
Die genade die tot ons komt door de rechtvaardiging die Christus ons geschonken heeft, die Hij al voor ons heeft betaald. Van Hem ontvangen we die gratis liefde die ons, op onze beurt, de kans geeft om op concrete wijze lief te hebben.
“De kracht van de genade moet worden gecombineerd met onze werken van barmhartigheid”
Tweet dit!
In deze context is het goed om ook stil te staan bij de leer van de apostel Jacobus, die schrijft: “Het is duidelijk dat een mens wordt gerechtvaardigd door daden en niet alleen door geloof” – het lijkt het tegenovergestelde, maar dat is het niet – “Zoals het lichaam dood is zonder de ziel, zo is het geloof dood zonder de daad” (Jac. 2,24.26).
Als de rechtvaardiging niet gelijk opgaat met onze daden, blijft die ondergronds, dood als het ware. De rechtvaardiging is er, maar wij moeten die implementeren door onze daden. Zo integreren Jacobus’ woorden de leer van Paulus. Voor beiden vraagt het antwoord van het geloof dus om actief te zijn in de liefde voor God en voor de naaste. Waarom ‘actief’ in die liefde? Omdat die liefde ons allemaal redde, ons om niet rechtvaardigde, gratis!
De rechtvaardiging plaatst ons in de lange heilsgeschiedenis, die Gods rechtvaardiging toont: Hij heeft zich niet neergelegd bij onze voortdurende valpartijen en onze tekortkomingen, maar Hij wilde ons rechtvaardig maken en dat deed hij door genade, door de gave van Jezus Christus, door zijn dood en verrijzenis.
Ik heb weleens gesproken over Gods manier van doen, over Gods stijl, en daar heb ik drie woorden voor gebruikt: Gods stijl is nabijheid, mededogen en tederheid. Hij is ons altijd nabij, heeft altijd mededogen met ons en is altijd teder.
En de rechtvaardiging is juist de manier waarop Gods ons het meest nabij is, ons mannen en vrouwen, Gods grootste mededogen voor ons, mannen en vrouwen, Gods grootste tederheid. De rechtvaardiging is Christus’ geschenk, het geschenk van zijn dood en verrijzenis die ons vrijmaken. “Maar ik ben een zondaar, ik heb gestolen…” Ja, maar in de kern ben je een rechtvaardig iemand.
Laat Christus je rechtvaardigen. Wij zijn, in de kern, niet veroordeeld. Nee, we zijn rechtvaardig gemaakt. Sta me toe dit woord te gebruiken: wij zijn, in de kern, heiligen. Maar vervolgens worden wij door onze acties zondaars. Maar in de basis zijn we heilig.
Laat Christus’ genade naar boven komen en die gerechtigheid, die rechtvaardiging geeft ons de kracht om voorwaarts te gaan. Zo stelt het licht van het geloof ons in staat te herkennen hoe oneindig Gods barmhartigheid is, de genade die voor ons welzijn werkt. Maar hetzelfde licht laat ons ook de verantwoordelijkheid zien die ons is toevertrouwd om met God samen te werken in zijn heilswerk.
De kracht van de genade moet worden gecombineerd met onze werken van barmhartigheid, die we moeten doen om te getuigen hoe groot Gods liefde is. Laten we voortgaan met dit vertrouwen: we zijn allemaal gerechtvaardigd, we zijn rechtvaardig in Christus. We moeten deze rechtvaardiging implementeren door middel van onze daden. (Vertaling Susanne Kurstjens)
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
