Vrijdag beginnen de Olympische Winterspelen in China. Wat weinigen weten, is dat het gebied waar de belangrijkste skiwedstrijden plaatsvinden een geschiedenis van vervolging van katholieken kent. Zowel in het keizerrijk als onder het communisme hadden zij het er zwaar te verduren.

Het wintersportoord Chongli, locatie voor de belangrijkste skiwedstrijden tijdens de komende Olympische Winterspelen, kent een geschiedenis van vervolging en massamoord op katholieken in de regio. Dat gebeurde zowel onder de keizerlijke en communistische regimes.

Inperking van godsdienstvrijheid

De aandacht voor China, gastheer van de Winterspelen van 4 tot 20 februari, richt zich vooral op diplomatieke boycots wegens misdaden tegen de menselijkheid tegen de Oeigoeren, aanhoudende inbreuken op mensenrechten en het inperken van de godsdienstvrijheid door de overheid.

Maar door de Olympische Spelen groeit ook de aandacht voor een aantal historische gevallen van grootschalige christenvervolging in de provincie Hebei en de regio Chahar in het noordoosten van China. Het gaat om vervolgingen tijdens de antichristelijke opstanden in de achttiende en negentiende eeuw, de Chinese burgeroorlog en de Culturele Revolutie onder Mao Zedong.

Missionarissen en Boksers

De Chahar-regio is een – naar Chinese maatstaven – katholiek bolwerk sinds de komst van missionarissen aan het begin van de achttiende eeuw. De eerste vervolging van christenen begon in 1723, toen de keizer alle christelijke missies op het vasteland van China verbood. Het verbod zette missionarissen ertoe aan zich ten noorden van de Chinese Muur te vestigen in het dorp Xiwanzi, dat tegenwoordig als zetel van het gelijknamige bisdom fungeert.

Toen dit verbod in 1858 werd opgeheven, trokken veel missionarissen naar de regio, met name Belgische priesters van de Congregatie van het Onbevlekt Hart van Maria. Zo ontwikkelde de regio zich tot een toevluchtsoord voor missionarissen en katholieke gelovigen.

Van 1899 tot 1901 woedde de anti-buitenlandse en antikoloniale Bokseropstand. Veel christenen, die in deze periode in China een bevoorrechte positie genoten, werden hier slachtoffer van. Gesteund door het keizerlijke leger voerden de Boksermilities wrede campagnes tegen christenen in heel Noord-China.

Communistische vervolgingen

Na het einde van de Tweede Wereldoorlog voerden nationalisten en communisten een burgeroorlog om de macht in China. Katholieke Chinezen sloten zich voornamelijk aan bij de anticommunistische zijde. De communisten begonnen katholieken daarop te zien als vijanden die samenspanden met buitenlandse machten.

Zo arresteerden en martelden de communisten 33 monniken van de trappistenabdij Onze-Lieve-Vrouw van Troost te Yangjiaping. In 1946 werden duizend inwoners van Xiwanzi, hoofdzakelijk katholieken, gemarteld en vermoord bij een communistische inval. Twee jaar later werd Chongli verwoest door communistische troepen.

Na de communistische machtsovername van China in 1949 bleven katholieken in de Chahar-regio en andere delen van het land te maken krijgen met mishandeling en vervolging. In september 1951 arresteerden de communisten de in België geboren bisschop Léon Jean Marie De Smedt, die destijds bisschop van Xiwanzi was. De Smedt stierf twee maanden later in de gevangenis. Tussen 1952 en 1954 werden alle buitenlandse geestelijken uit het bisdom Xiwanzi verbannen.

Chinese Katholieke Patriottische Vereniging

In 1957 richtten de communisten de Chinese Katholieke Patriottische Vereniging op, het door de staat gesanctioneerde orgaan om de Kerk in China te controleren. Katholieke bisschoppen, geestelijken en gelovigen die weigerden zich bij de vereniging aan te sluiten, werden mishandeld en gemarteld. Deze vereniging bestaat nog steeds, naast de ‘ondergrondse’ Kerk van China.

Tijdens de Culturele Revolutie (1966 – 1976) werden alle godsdiensten, ook het katholicisme, zwaar vervolgd en werden de meeste kerken gesloopt of beschadigd. De katholieken in Chahar werden evenmin gespaard.

Tegenwoordig staat het katholieke geloof – net als andere christelijke stromingen en religies als de islam – nog altijd onder druk in China. Van 1990 tot 2011 werden ten minste twaalf geestelijken en honderden katholieken in de regio Chahar gearresteerd, gemarteld en gevangengezet.

Het meest in het oog springende geval is dat van bisschop Augustine Cui Tai, die kort na zijn wijding in 2013 gearresteerd werd door de Chinese autoriteiten. Zijn huidige verblijfplaats blijft onbekend.