De Duitse bisschop Franz Josef Overbeck vraagt op de synode over synodaliteit om begrip voor de niet onomstreden Synodale Weg in Duitsland. Zijn collega Bertram Meier pleit ondertussen voor een “radicale middenkoers” voor de Kerk.

Franz Josef Overbeck, de bisschop van Essen, denkt dat de Synodale Weg essentieel is voor het voortbestaan van de Kerk in Duitsland. “Als we inconsequent zijn, zullen we niemand overtuigen”, sprak hij onlangs tot journalisten, meldt persbureau KNA.

Twee processen

De Synodale Weg en de synode over synodaliteit lijken qua naam op elkaar, maar zijn twee afzonderlijke processen. De Synodale Weg is het hervormingstraject dat de Duitse Kerk in 2019 is gestart, om het vertrouwen van mensen terug te winnen na de misbruikcrisis. De synode over synodaliteit is het luister- en onderscheidingsproces dat paus Franciscus voor de hele Kerk heeft afgeroepen.

De Synodale Weg is niet zonder controverse vanwege de vaak verregaande veranderingen die daar besproken worden, zoals rechtstreekse inspraak van lekengelovigen in bisschopswijdingen en de afschaffing van het verplichte priestercelibaat. Ook in het Vaticaan wordt met argwaan naar dit proces gekeken; Rome heeft de Duitsers al meerdere malen opgeroepen om niet rücksichtslos zaken te veranderen.

Drastische daling

Volgens Overbeck is niet alleen het verloren vertrouwen in de Kerk na de misbruikcrisis een aanleiding tot de Synodale Weg. Ook het drastisch dalende aantal priesters noopt tot bezinning over de toekomst in het sterk geseculariseerde Duitsland.

In zijn veertien jaar als bisschop heeft Overbeck namelijk driehonderd priesters begraven en er vijftien gewijd, legt hij uit. De ‘overlevingskansen’ van de Duitse Kerk zijn daarmee volgens hem niet alleen een praktisch probleem; de krimp roept ook fundamentele theologische vragen op.

De eenentwintigste eeuw vraagt daarbij om nieuwe antwoorden, denkt hij. De Kerk bevindt zich op “een zeer moeilijke weg”.

‘Chauvinisme van de waarheid’

Zijn collega Bertram Meier, de bisschop van Augsburg, waarschuwt ondertussen voor het innemen van al te extreme standpunten tijdens de synode. “Vooral wanneer er gedebatteerd wordt over de vernieuwing van de Kerk of de richting die de Kerk in de toekomst moet inslaan, is de juiste mate van gematigdheid van groot belang.”

“Christenen die terecht strijden tegen tekortkomingen kunnen de neiging hebben fanatiek te worden”, aldus Meier. Hij waarschuwt voor een “chauvinisme van de waarheid”. Gelovigen moeten elkaar hun zienswijze niet opdringen, maar moeten elkaar helpen “de mantel der waarheid aan te trekken”.

Tussenweg

De bisschop pleit voor een “radicaal midden” dat geen middelmatigheid inhoudt, maar een tussenweg zoekt tussen de zienswijzen van verschillende vleugels binnen de Kerk. Op de synode hoort hij veel ideeën die kunnen bijdragen aan de toekomst van de Kerk, maar tegelijkertijd waarschuwt hij dat de synode niet bedoeld is als een parlement waar de Kerk democratisch op de schop gaat: “Wij zijn geen ‘kerkknutselaars’ die het huis van God naar eigen smaak vormgeven.”

Er waren tot nu toe enkele spanningen en meningsverschillen geweest in de beraadslagingen van de synode over synodaliteit, maar daar wordt altijd beleefd mee omgesprongen, vindt Meier. Hijzelf had geleerd dat de geografie van de Kerk aan het veranderen is en dat de Europese Kerk daardoor minder gewicht in de schaal legt binnen de wereldkerk. “Het is dan zeker onze verantwoordelijkheid om ons in te zetten en in eenheid te blijven.”