Hugo de Jonge had gelijk. Gelijk toen hij, hij was nog net minister van VWS, opmerkte dat we in Nederland niet in de eerste plaats een crisis hebben in de bestuurscultuur, maar in de politieke cultuur.

Natuurlijk kan het nieuw aangetreden kabinet een aantal maatregelen nemen om beleid en uitvoering transparanter te maken, alhoewel ik daarbij best mijn aarzelingen heb. Want wat bedoel je met bestuurscultuur en welke maatregelen zouden dan genomen moeten worden?

Gepolariseerd politiek landschap

Maar eerst die politieke cultuur dus.

Ik heb al eerder betoogd dat we in een geweldig gepolariseerd politiek landschap leven, waarin argumenten nauwelijks meer een rol spelen, maar beeldvorming des te meer. De Tweede Kamer telt negentien partijen die allemaal aandacht willen, waarbij voor de kleinere partijen geldt: simpelweg aandacht om de komende verkiezingen te overleven.

Daarom wordt er in de Kamer nauwelijks meer gedebatteerd, maar worden er statements gemaakt, worden er vliegen afgevangen, wordt er gepolariseerd en gebruikt een deel van deze partijen de Tweede Kamer als een tv-studio, van waaruit de eigen bijdragen, eventueel verknipt, via sociale media worden uitgezonden.

Kritisch meedenken

Anderen hebben hier al eerder de vinger op gelegd. Ik denk aan het teruggetreden GroenLinks-Kamerlid Bart Snels, die emotioneel en moreel gezien niet meer in deze context wilde werken en ik denk aan NOS-verslaggever Ron Fresen, die in zijn recente boek vergelijkbare opmerkingen maakt. Meer namen zouden te noemen zijn.

Hugo de Jonge vertelde dat hij verlangde naar een Kamer en dus ook naar een politieke cultuur waar een oppositie kritisch zou meedenken met het beleid van het kabinet en met werkbare alternatieven zou komen.

Maar het gaat bij politieke cultuur niet alleen om de Kamer; het gaat ook om de journalistiek.

Ik ken de verleiding om, wanneer het om een debat gaat, alleen de heftigste minuten uit te zenden. Ik ken de verleiding om alleen maar polariserende quotes te gebruiken en een saai debat in de verslaggeving maar over te slaan, want kijkcijfers gaan omhoog bij gedoe, bij ophef, bij politieke strijd.

Aldus wordt een debat vertekend, en aldus komen politici in de verleiding om dan maar met stevige uitspraken te gaan werken in de hoop dat deze het nieuws halen en misschien wel zullen domineren.

Een rommeltje

Politiek en journalistiek hebben elkaar in een houdgreep en vinden dat vaak ook helemaal niet erg.

Alleen, zo wordt het beeld versterkt dat het in Den Haag ‘allemaal een rommeltje’ is en zo worden politici verleid om op het pad van de polarisatie door te gaan.

Vruchtbaar debat?

Ik schrijf deze woorden voordat de algemene politieke en financiële beschouwingen over het beleid van het kabinet Rutte IV worden gehouden.

Wat zou het mooi zijn, als ik achteraf ongelijk krijg, of op zijn minst moet concluderen dat de sfeer in Den Haag verbeterd is en er vruchtbaar is gedebatteerd. Krijgt Hugo de Jonge toch een beetje zijn zin.

Andries Knevel is schrijver en televisiepresentator. Hij schrijft elke drie weken een column in Katholiek Nieuwsblad.