De kortste weg om Beethovens belang te tonen, is de film Eroica, the day that changes music forever (2003). Als orkestleden afwijzend op zijn muziek reageren, formuleert de componist zijn credo: “Moeilijk is dichter bij de waarheid.”
Dit tekent Beethoven ten voeten uit. Het complexe karakter van zijn muziek maakt zijn scheppingen intrigerend, maar verklaart ook waarom die zich zo moeizaam een publiek verwierf.
Het boek Nederland en Beethoven is geen biografie: over Beethoven zelf komen we weinig te weten. Het is een receptiegeschiedenis, een beschrijving van zijn steile weg naar muzikale roem. Overbeeke volgt dit proces op de voet en illustreert elke fase met het nodige archiefmateriaal.
Hij richt zich speciaal op Nederland. Beethoven begon hier als echte outsider. In het kielzog van de Franse bezetting was het handig dat hij een Duitser was, maar wij gingen toch heel selectief met die muzikale puber om.
Er werden bijna altijd delen uit composities geselecteerd en het moeilijke repertoire bleef buiten beschouwing. Pas in de loop van de negentiende eeuw kwamen uitdagende composities in beeld, zoals de gehele Negende symfonie.
Interessant is hoe tijdens de Verzuiling (vanaf 1870) de belangrijkste zuilen probeerden om Beethoven in te lijven. Elke zuil had zo zijn eigen voorkeuren. De katholieken bijvoorbeeld, zagen het feit dat Beethoven van huis uit katholiek was als een pre. Ook het feit dat hij de nodige religieuze muziek had gecomponeerd, sprak in zijn voordeel.
Het was echter jammer dat veel van deze muziek voor de concertzaal was geschreven en niet voor de liturgie, al klonken zijn populaire Gellert-lieder op. 48 daar wel. Zelfs delen uit de Missa solemnis werden soms in de liturgie uitgevoerd, zoals tijdens de inwijding van de Utrechtse Augustinuskerk (1840). Toch schrokken veel katholieken terug voor Beethovens vermeende pantheïsme.
Langzaam maar zeker werd Beethoven een vast meubelstuk van de Nederlandse muziekcultuur. Na 1900 werd hij zelfs de meest uitgevoerde componist. Overbeeke diepte het bewijsmateriaal moeiteloos uit de archieven op.
Tijdens (en vlak na) de Tweede Wereldoorlog kreeg Beethovens status om begrijpelijke redenen wel een knauw, maar zelfs hiervan wist de gigant van de Duitse muziekcultuur zich te herstellen. En ook nu is, vermoed ik, de houdbaarheidsdatum van Beethovens status als eenzame en idealistische individualist nog niet verstreken.
Emanuel Overbeeke, Nederland en Beethoven. Uitg. Prominent, 384 pp., € 24,95, ISBN 978 94 92395 34 4
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
