Wie zich ooit in de studies van de letteren verdiepte, kwam er zeker Boëthius tegen. Zijn Troost in de filosofie geldt als een klassieker. Was hij een christelijke schrijver?
Hij werd in ieder geval al snel na zijn dood beschouwd als een martelaar die ten prooi was gevallen aan de barbaarse ketter-keizer Theodorik. In het jaar 523 werd Boëthius opgepakt, hij was op dat moment de hoogste ambtenaar van het overblijfsel van het West-Romeinse rijk. Om redenen die nooit helemaal duidelijk geworden zijn, werd hij vervolgens ter dood veroordeeld in een proces waarin hij zich niet mocht verdedigen.
In afwachting daarvan schreef hij de Troost, waarin hij zijn verzuchtingen over dit onbegrijpelijke leven ordent. Het zijn diepe mijmeringen over geluk en willekeur, voorbestemming en vrije wil, roem en deugdzaamheid, alles strak logisch uitgewerkt. Hij spreidt er zijn grote eruditie als kenner van de klassieke filosofie ten toon. Als vertaler en commentator van onder anderen Aristoteles had Boëthius tot diep in de Middeleeuwen een grote invloed.
Zoals zowat al zijn tijdgenoten was hij christelijk. God komt in het boek veelvuldig ter sprake, al wordt Hij benaderd vanuit een neoplatoonse visie. Raakpunten met het christendom zijn er zeker, maar vertaler Piet Gerbrandy, die er een vlot leesbare tekst van maakte, merkt zelf op: “Wie Troost als een christelijk boek wil lezen, moet dus de ogen sluiten voor enkele dogmatische uitglijders en voor lief nemen dat de gevangene niet op het idee komt de hulp van Christus in te roepen of op een beter leven na de dood te rekenen.”
Daar zit Boëthius dus, in zijn dodencel. Hij laat zich helemaal overreden door de lange redevoeringen in proza en poëzie van de Filosofie over dwaling en waarheid, terwijl zijn diepste verlangen naar gerechtigheid eigenlijk onbevredigd lijkt te blijven. Vindt hij nu troost in de filosofie? Dat blijft een open vraag.
Maar de slotwoorden zijn des te duidelijker en klinken nog steeds wijs: “Keer je af van ondeugden, beoefen deugdzaamheid, verhef je geest tot juiste hoop en richt je nederig gebed tot de hemel. Jullie is, doe niet alsof dat niet zo is, onontkoombaar de verplichting tot voortreffelijkheid opgelegd, daar jullie handelen voor de ogen van een rechter die alles ziet.”
Boëthius, Troost in de filosofie. Uitgeverij Damon, 192 pp, € 29,90, ISBN: 978 94 63401 66 1
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
