Marcel Hulspas’ nieuwe boek Uit de diepten van de hel gaat “over het verval van het christendom en de opkomst van de islam”.
Dat verval is voor Hulspas blijkbaar erg vroeg gekomen, aangezien deze geschiedenis zich voornamelijk afspeelt tussen 300 en 800. In feite bedoelt hij de ondergang van de oosterse christelijke machten, het Byzantijnse (Oost-Romeinse) Rijk en de patriarchaten van Jeruzalem en Antiochië.
Nadat islamitische heersers de macht hadden overgenomen in Klein-Azië en Noord-Afrika verloren ook de patriarchaten van Constantinopel en Alexandrië aan invloed. Daarmee verschoof het belangrijkste gezag in de christelijke wereld naar Rome.
Is er daarmee sprake van verval? Zeker, maar het was niet het einde van het christendom. Integendeel, met de Franken als bondgenoot wist de katholieke Kerk West-Europa een nieuwe fase in de geschiedenis in te slingeren. Er is dus ook sprake van een heropleving van het christendom, dat zich daarna vooral naar het noorden zou verspreiden. Maar daar gaat het hier niet om.
In de beschrijving van het boek wordt terecht opgemerkt dat we op school al te gemakkelijk overspringen van de val van het Romeinse rijk naar Karel de Grote; wat daartussen zit, kunnen we met recht de dark ages noemen. Men leefde tussen de ruïnes van ooit grote rijken, stukken steen die vaag herinnerden aan gloriedagen van weleer.
Hulspas duikt vol overgave in deze historische lacune. Hij merkt terecht op dat voor historici de geschiedenis ‘logisch’ beschreven moet worden “door middel van ‘harde’ zaken als geld, oorlogen en dynastieën”, maar dat ze vaak niet zien hoe theologische conflicten grote maatschappelijke onrust veroorzaakten – zeker in deze periode.
Het is een zeer interessant, maar tegelijk ongelofelijk ingewikkeld tijdvak dat Hulspas met grote vakkundigheid aanpakt. Dat mag best gezegd worden, want hij is noch historicus, noch kerkhistoricus.
Toen Hulspas nog columnist voor De Pers was, schreef hij in een stuk over arabist Hans Jansen dat de katholieke Kerk “niets heeft met de vrijheid van meningsuiting”. Goed, een column is bijna altijd polemisch, maar er is geen sprake van antichristelijk sentiment in Uit de diepten van de hel.
Het boek is wel kritisch, zowel over het christendom als over de islam, maar toch laat de auteur zich niet constant verleiden tot het geven van allerlei commentaren. Dat is fijn, want daarmee gunt Hulspas de lezer de nodige ruimte om zijn of haar eigen conclusies te trekken.
Uit de diepten van de hel is zeer vermakelijk en vlot geschreven, maar veronderstelt wel de nodige basiskennis van de (kerk-)geschiedenis.
Marcel Hulspas, Uit de diepten van de hel – Keizers, bisschoppen, de scheuring van het christendom en de opkomst van de islam. Uitg. Athenaeum, 364 pp., € 25,-, ISBN: 978 90 25310 06 6
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
