In het grensgebied tussen Polen en Wit-Rusland – de ‘Green border’ uit de filmtitel – bevindt zich één van de laatste oerbossen van Europa, vol moeras, wilde zwijnen en wolven. In de openingsbeelden wordt het weelderige groen van de plek getoond, maar al snel worden de beelden zwart-wit. In het verhaal dat volgt, is geen greintje kleur te bekennen.

Het is 2021. De vluchtelingencrisis is in volle gang. Onder meer vanuit Syrië, Afghanistan en Noord-Afrika proberen velen Europa te bereiken. President Loekasjenko van Wit-Rusland stimuleert om via zijn land de grens met Polen over te steken en veilig de Europese Unie te betreden.

Nobel? Integendeel. De dictator speelt enkel een vals politiek spel in zijn strijd tegen de EU. Polen wil de vluchtelingen evenmin ontvangen en getrainde grenswachters sturen de mensen op brute wijze terug. Kinderen, zwangere vrouwen en hoogbejaarden worden politieke pionnen en als pakketjes met het label ‘onbestemd’ heen en weer gesmeten, soms letterlijk door afscheidingen van prikkeldraad heen.

In Green border volgt de geëngageerde Poolse filmmaakster Agnieszka Holland (75) een Syrisch gezin en een Afghaanse vrouw die vol hoop in Minsk aankomen, maar al snel als vuil een busje uit worden getrapt, het moeras in. Steeds weer worden ze door Poolse dan wel Wit-Russische grenswachten het ijskoude bos ingestuurd, zonder water, eten of medische zorg.

Holland nuanceert door het verhaal van de Poolse grenswachter Jan te vertellen, die door zijn daden in gewetensnood komt. Ook volgt ze een groep activisten, die met gevaar voor eigen leven het gebied betreedt om kleding en voedsel te brengen en medische zorg te verlenen. Woorden van wanhoop klinken. “Ik weet niet of ik nog wel mens ben.”

Green border is een fictiefilm, maar Holland baseert haar verhaal op vele gesprekken met vluchtelingen. Enkele belangrijke rollen worden zelfs door vluchtelingen gespeeld. Ze vertellen hun eigen afschuwelijke verhaal.

Film kan iets teweeg brengen. In aanloop naar de verkiezingen ontstond er vanuit Pools extreemrechts een heksenjacht op Holland, die een nazi en ‘de nieuwe Goebbels’ werd genoemd. Desondanks (of dankzij?) bezocht het ongekende aantal van bijna een miljoen Polen Green border en werd de film internationaal overladen met prijzen.

De afsluitende epiloog meldt dat Polen sinds de oorlog in Oekraïne bijna twee miljoen vluchtelingen ontving. Met open armen wel te verstaan. Green border toont onverbloemd de complexe, gepolariseerde wereld waarin we leven, waarin met twee maten wordt gemeten en de mens een speelbal is van geopolitiek en machtspelletjes. Green border is afschuwelijke verplichte kost.

Film: Green border (2023), Polen, 147 min. Regie: Agnieszka Holland, met o.a. Jalal Altawil, Maja Ostaszewska en Behi Djanati Atai.