Ondanks de titel komt God niet één keer ter sprake in het toneelstuk A Case for the Existence of God. Dat lijkt misleiding – maar A Case is juist veel religieuzer dan de meeste critici durven toe te geven.

In januari ging de Nederlandse productie van het toneelstuk A Case for the Existence of God van Samuel D. Hunter in première. Het stuk, onder regie van Erik Whien, is erg goed vertaald door Vera Morina en Whien zelf.

De scenografie is sober maar doeltreffend, en de twee acteurs, Emmanuel Ohene Boafo en Bram Suijker, spelen met overtuiging. Dit toneelstuk is niet slechts een filosofisch werk, maar een subtiele preek over genade in een seculiere cultuur.

Diepe verdeeldheid

Hunter woont en werkt in New York, maar komt oorspronkelijk uit een klein stadje in Idaho. Hij ziet een diepe verdeeldheid in zijn land tussen degenen voor wie de American Dream werkt, en de mensen voor wie de droom niet werkt, maar die hun best doen om hem te laten werken.

Veel ruimte voor optimisme was er niet in zijn eerdere werken, zoals The Whale – nu een grote Hollywoodproductie waarin Brendan Fraser een teruggetrokken, zwaarlijvige leraar speelt die weer in contact probeert te komen met zijn vervreemde tienerdochter.

Controversieel

Het is voor ons buiten de Verenigde Staten moeilijk voor te stellen hoe controversieel de titel van het stuk was ten tijde van de oorspronkelijke opvoering in New York. Sommigen, die het stuk niet hebben gezien, vonden het een pretentieuze titel of vreesden godslastering. Anderen, die wel gingen kijken, betoogden dat aangezien God niet wordt genoemd in het stuk, de titel een bewust rookgordijn is om mensen ervan te weerhouden hun gebruikelijke vooroordelen vast te houden.

In Rotterdam kregen de bezoekers een klein filosofisch essay voorgeschoteld van Brecht De Backer, die koos voor de tweede interpretatie. Maar in een interview na afloop van de uitvoering maakte Hunter heel duidelijk dat het stuk wel degelijk over God gaat, en over het vinden van hoop en vriendschap in uitdagende omstandigheden.

Ontsporende levens

Het verhaal van A Case lijkt eenvoudig. Twee vaders, Bryan en Kevin, ontmoeten elkaar op een belangrijk moment in hun leven. Bij beiden lijken dingen te ontsporen ten aanzien van hun hoop en dromen voor hun toekomst en die van hun kinderen.

Kevin is een alleenstaande homoseksuele man die hoopt pleegouder te worden van een meisje met een drugsverslaafde moeder. Bryan heeft een moeilijk leven gehad, heeft momenteel een marginale baan in een fabriek in de stad en gaat door een scheiding.

In de oorspronkelijke versie speelt het stuk zich af in Twin Falls, Idaho; ver verwijderd van het leven van de zeer succesvolle bewoners van de oost- en westkust van de Verenigde Staten.

Dit maakt A Case een stuk over hoe mensen die geen toegang hebben tot goedbetaalde banen of hypotheken worstelen aan de randen van de samenleving. Het behandelt het verleden van Bryan en Kevin, hun huidige situatie, en er is zelfs een perspectief op de positieve invloed van hun vriendschap op de toekomstige levens van hun kinderen.

‘Alles is genade’

Bij het bekijken van het toneelstuk drong een diepere laag van interpretatie tot me door. Een begrip dat veel religieuzer was dan de meeste critici bereid waren toe te geven. Ik denk dat dit stuk een meditatie is over onverdiende goedheid, de goede dingen in het leven die ons overkomen, waar we geen controle over hebben.

Met andere woorden: dit stuk is een meditatie over genade in de traditie van grote katholieke auteurs uit het verleden, zoals Graham Greene en George Bernanos. A Case komt dicht in de buurt van de intuïtie van Bernanos in zijn boek Dagboek van een dorpspastoor, waar het hoofdpersonage op zijn sterfbed opmerkt: “Uiteindelijk is alles genade.”

Schaamte

Luisterend naar het interview na de uitvoering viel me op hoe Samuel Hunter openlijk sprak over de religieuze ideeën achter het werk. De interviewer leek zich te schamen voor deze bekentenis en probeerde constant het gesprek weg te sturen van het onderwerp.

Misschien is men bang dat mensen A Case niet leuk zullen vinden vanwege de religieuze ondertoon. Ik denk dat de hoge kwaliteit van het werk en de sterke prestaties van de twee acteurs laten zien dat deze angst ongegrond is.

Het bestaan van God bewijzen

Na afloop had ik de kans om even te praten met de toneelschrijver over de religieuze ondertonen in A Case. Het bleek dat Hunter was opgegroeid in een zeer strikt religieuze omgeving. Nu probeert hij de diepere waarde van het christendom op andere manieren over te brengen in een grotendeels geseculariseerde en gepolariseerde cultuur.

Vandaag is zijn kerk het theater. Hunter laat overtuigend zien dat de genade die we vinden in ons gewone leven – de onverwachte goedheid, de vriendschappen, het feit dat iemand ons nodig heeft –het bestaan van God bewijzen.

A Case for the Existence of God is een van de subtielste en toch overtuigendste preken die ik de laatste tijd heb gehoord over genade. Als prediker heb ik het diepste respect voor een toneelstuk dat genade onderzoekt in het leven van gewone mensen en dit hoopvolle verhaal vertelt aan een nieuw publiek wereldwijd.

Richard Steenvoorde is dominicaan en hoogleraar Christelijke Filosofie aan de Erasmus School of Philosophy. Deze recensie verscheen ook in het Engels op zijn blog Dominican Dispatches.