Het zal niemand ontgaan zijn: een nieuwe versie van de musical Jesus Christ Superstar toert door het land. De muziek en de teksten zijn al ruim vijftig jaar ongewijzigd, maar onder regie van Ivo van Hove wordt het lijdensverhaal een eigentijdse en ongekend intense theaterervaring.
Wanneer je vol verwachting de grote zaal van theater DeLaMar in Amsterdam binnenloopt, valt het direct op. Het theaterdoek is al open, maar er is geen decor te bekennen. Geen opsmuk, geen kleur, niks.
Enkel een klein, rond speelvlak met daaromheen simpele banken. Een bescheiden arena. Een deel van het publiek neemt op die banken plaats, vlakbij.
Het orkest zet de eerste klanken van de ouverture in. Een groep mensen in zwarte hoodies, met de capuchons over het hoofd, komt door het publiek heen opstormen, agressief bewegend. Dan weet je zeker: dit wordt anders. Rauw, vernieuwd en intens.
In 1970 verscheen het album Jesus Christ Superstar. Een ‘rockopera’ over de laatste dagen van het leven van Jezus. Direct kwam er ook een musical en in 1973 volgde de overbekende film met Ted Neeley in de hoofdrol. Allemaal ongekend succesvol.
Het verhaal wordt voornamelijk verteld vanuit Judas, die vindt dat Jezus zich te veel richt op zijn eigen persoon in plaats van op zijn goede daden. De sterk opkomende en in de basis nobele beweging rondom Jezus loopt volgens Judas te veel uit de hand en moet gestopt worden. De hogepriesters scharen zich achter hem.
In de jaren zeventig kwamen er protesten vanuit christelijke hoek op de film en de voorstellingen. Jezus zou te menselijk zijn, te weinig heilig.
Weer naar DeLaMar anno nu. Jezus komt op, gespeeld door Jeangu Macrooy. Macrooy is Surinamer en een popzanger met nul musicalervaring. Hij is groot en heeft een stevige bos dreadlocks. Hij straalt met zijn rijzige gestalte rust en gezag uit. Mooi verhaal: regisseur Van Hove kende Macrooy nauwelijks, maar zag hem honderd meter voor zich op straat lopen en riep: “Daar is mijn Jezus!”.
Jezus is gehuld in een gehavende spijkerbroek en een hemd of slobbertrui. Maria Magdalena draagt een leren broek en een spijkerjasje. De apostelen: joggingbroeken en topjes. Tekst en muziek blijven immer onveranderd, maar waar ruimte is, interpreteert Van Hove naar eigen inzicht.
Wie de naam Ivo van Hove niet veel zegt: de Belg is een wereldwijd gelauwerd toneel-, opera- en musicalregisseur. Hij was jarenlang directeur van Toneelgroep Amsterdam (nu Internationaal Theater Amsterdam), ging aan de slag met Griekse tragedies, werkte met David Bowie en bewerkte West Side Story voor Broadway.
Hij werd katholiek opgevoed, was misdienaar en kende naar eigen zeggen de Catechismus uit zijn hoofd. “Naar de kerk gaan was een soort sociale verplichting, anders werd je scheef bekeken”, zo stelt hij in de Vlaamse krant De Morgen.
Wanneer hij als tiener de film Jesus Christ Superstar ziet, heeft hij sterk het gevoel dat het verhaal over zijn generatie gaat. “Jezus leek in die film op óns, met alle bijbehorende goede en slechte eigenschappen”, zo stelt Van Hove in Trouw. Het maakt diepe indruk. Wanneer enkele jaren geleden theaterproducent Albert Verlinde aan Van Hove vraagt welke musical hij nog eens wil bewerken, is het antwoord stellig: Jesus Christ Superstar.
De razendsnel verschuivende loyaliteit van alle mensen rondom Jezus is volgens Van Hove een belangrijk thema in het stuk. Het ene moment wordt nog ‘Hosanna’ gezongen, niet veel later ‘kruisig hem!’.
“Een aanvankelijk sociaal bevlogen vriendengroep, met Jezus als leider, ontwikkelt vernieuwende ideeën en komt op voor mensen die geen stem hebben in de samenleving. Het leidt tot een nieuwe beweging die uiteengedreven wordt”, aldus de persberichten.
En hoe eigentijds: Jezus wordt ‘gecanceld’, zo meldt de website over de theaterproductie. Het wordt niet met zoveel woorden gezegd, maar in de ‘beweging’ van toen kan nu moeiteloos Extinction Rebellion of Black Lives Matter worden gezien.
Alex Klaasen, die een zeer sadistische Herodus speelt: “Het verhaal is zó terug te voeren naar deze tijd. De stemming kan ook nu snel omslaan. Ik speel een man met macht, die deze macht in gevaar ziet komen door maatschappelijke bewegingen.” Hoe herkenbaar, in een tijd waarin de gecreëerde helden van vandaag de verschoppelingen van morgen kunnen zijn, politici van uiteenlopende signatuur elkaar razendsnel opvolgen en macht alle kanten op beweegt.
Verlinde: “Jezus heeft nog altijd een enorme uitstraling en aantrekkingskracht op mensen die in iets willen geloven. Zijn innerlijke strijd is in deze theaterbewerking duidelijk voelbaar en zichtbaar: euforie, kracht, woede, angst, berusting. Dat spreekt aan, ook vandaag de dag.”
Jesus Christ Superstar is een productie op artistiek topniveau. De zang gaat door merg en been. De 39 zweepslagen zijn haast voelbaar. Het ijzersterke ensemble – apostelen, volk, mannen en vrouwen door elkaar – staat bijna non-stop op het toneel en beweegt zich akelig overtuigend van vriend naar vijand. Van Hove vertelt nadrukkelijk niet alleen het verhaal van Jezus, maar ook dat van de groep om Hem heen.
Het spel is, zoals in alle voorstellingen van Van Hove, zeer fysiek. De regisseur laat alle pijn en lijden van het lijdensverhaal ten volle zijn. Er wordt gevochten, vastgeklampt, over de vloer gekronkeld. Zeker, Jezus wordt gekruisigd, maar een fysiek kruis komt er dan weer niet aan te pas.
Het publiek, zeker de mensen die op het podium zitten, maakt dit van zeer dichtbij mee. Ontroerend is het moment van het Laatste Avondmaal, waarin het brood en de wijn ook met deze groep toeschouwers wordt gedeeld.
Van Hove wil modern en vernieuwend zijn, maar de kostbare eeuwigheidswaarde van het Bijbelverhaal stelt hij niet ter discussie. Bijzonder: hij wilde van Maria Magdalena nadrukkelijker een vrouw van deze tijd maken, die voor zichzelf opkomt. Hij vroeg en kreeg hiervoor netjes toestemming van makers Tim Rice en Andrew Lloyd Webber.
De drang om aan te tonen dat Jesus Christ Superstar een verhaal vertelt dat tijdloos is en nog helemaal van nu, is groot in deze productie. Van Hove: “Ik wil een Jesus Christ Superstar voor de eenentwintigste eeuw maken, met thema’s van vandaag voor de mensen van vandaag.”
Of dit gelukt is? Daar mag en zal iedereen anders over denken. Dat je als bezoeker honderd minuten lang onafgebroken op het puntje van de stoel zit en wordt overdonderd, is waarschijnlijk. Er worden in elk geval veel kaarten voor de musical verkocht en er zitten opmerkelijk veel jonge mensen in de zaal.
Het lijdensverhaal van Jezus, die zijn leven gaf voor ons, gaat op deze manier verder en dat is mooi en waardevol. Dan maakt een slobbertrui niet uit.
De musical toert nog tot en met september 2024 door heel Nederland.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
