Veiligheid is vandaag de dag een kolossaal thema. We zijn bang voor aanslagen, voelen ons ongemakkelijk over migranten en zijn woedend als er ongelukken zijn, bijvoorbeeld met een tbs’er. Beatrice de Graaf (1976), terrorisme-expert en publicist, presenteerde vorige week een essay in boekvorm over het kwaad, getiteld Heilige strijd. Ze zoekt naar een theologisch richtsnoer voor mensen die in ruige tijden leven.
Grote inspiratiebron voor De Graaf is kerkvader Augustinus. In zijn dagen had hij te maken met geweld, van ‘heilige strijders’. Augustinus benoemde deze kwaadaardigheid, wilde ook zeker dat er maatregelen getroffen werden door de burgerlijke autoriteiten, maar dat was niet het belangrijkste wat hij zijn parochianen meegaf. Vanuit het hart van het christelijk geloof putte hij de hoop op “het einde van het kwaad”. Het gehele essay van De Graaf is hierop toegeschreven. Als er iets is wat ons houvast kan geven, dan is het dit.
De Graaf schetst twee manieren waarop vandaag gereageerd wordt op het kwaad. Aan de ene kant zijn er de populisten, die de belofte doen het kwaad uit te roeien. Bijvoorbeeld door de grenzen te sluiten of mensen “levenslang achter slot en grendel” te zetten. Een vorm van onverzoenlijkheid, merkt De Graaf op, die tevens contraproductief is: het kwaad bestrijd je dan al snel met kwalijke middelen, en voor je het weet demoniseer je mensen of groepen.
Een compleet andere reactie vinden we bij denkers en opiniemakers die op de Verlichting georiënteerd zijn. Daar valt best iets interessants over te melden, vindt De Graaf, over het radikal Böse bij Kant en de verwerking daarvan bij bijvoorbeeld de Amerikaanse filosofe Susan Neiman – maar dat is te weinig. Het komt er toch op neer dat het kwaad iets is in de sfeer van onnadenkendheid of gebrek aan fatsoen; dat je met een goed gesprek wel de goede kant op kunt buigen. Volgens De Graaf wordt hier niet de diepte van het kwaad gepeild.
De christelijke traditie is een traditie van erkenning van het kwaad. Het is er en het staat niet los van demonie die in de Bijbel wordt gelinkt aan de diabolos én van het kwaad in ons eigen hart. In de praktijk moeten wij dealen met het kwaad in zijn vele vormen, uitgaand van genade, recht en gerechtigheid. Maar het kwaad ís al overwonnen, en zal ook definitief verslagen zijn. Dat leert De Graaf van Augustinus, en ze past het doordacht toe op onze tijd. Stimulerend, dit boekje. Prima geschikt voor gesprekskringen.
Beatrice de Graaf, Heilige strijd. Verlangen naar veiligheid en het einde van het kwaad, Uitg. Boekencentrum, hc, 142 pp., € 12,99, ISBN 978 9023 9505 92.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
