Sinds paus Franciscus de encycliek Laudato Si’ schreef, heeft de Kerk meer aandacht voor duurzaamheid dan ooit. Steeds meer parochies ondernemen klimaatvriendelijke activiteiten, maar er is nog een lange weg te gaan voor we echt van een groene Kerk kunnen spreken.
Smeltende ijskappen, een stijgende zeespiegel en extreme weersomstandigheden – klimaatverandering is een wereldwijd probleem van bijbelse proporties. De gevolgen zijn desastreus voor mens en planeet: volgens het Wereld Natuur Fonds dreigt een derde van alle plant- en diersoorten deze eeuw uit te sterven door klimaatverandering. De christelijke hulporganisatie Cordaid schat dat 150 miljoen mensen binnen dertig jaar op de vlucht moeten voor overstromingen, verwoestijning en misoogsten.
De noodzaak van milieubescherming en duurzaamheid is al lang bekend, maar de Kerk schonk tot voor kort beperkte aandacht aan groene thema’s. Dat veranderde in 2015, toen paus Franciscus de encycliek Laudato Si’ schreef, over de bescherming van de aarde. In zijn encycliek roept hij op tot dialoog “over de wijze waarop wij de toekomst van de planeet gestalte geven”.
De boodschap van de encycliek: zorg voor de medemens en zorg voor de schepping moeten gecombineerd worden en iedereen kan daarbij helpen. “Wij kunnen allen meewerken als instrument van God voor de zorg voor de schepping”, schrijft de paus.
“Laudato Si’ is een bijzondere encycliek omdat deze ook buiten de Kerk zo’n impact heeft gehad: volgens sommigen heeft de encycliek bijgedragen aan het slagen van het Klimaatakkoord van Parijs”, vertelt theoloog Gerard Moorman, lid van de kerkelijke werkgroep Laudato Si’, die na het verschijnen van de gelijknamige encycliek is opgericht. De werkgroep stimuleert ecologisch denken binnen de Kerk. “Als parochies, katholieke scholen en gezinnen echt werk zouden maken van verduurzaming, zou dat enorme impact hebben.”
De encycliek heeft volgens Moorman geleid tot actie binnen de Kerk. Zo liepen in 2017 en 2019 religieuzen en leken met Laudato Si’-spandoeken mee met de klimaatmarsen in Amsterdam. De klimaatmarsen ten spijt sloft de Kerk nog altijd achteraan als het om groene thema’s gaat. Terwijl milieubewegingen al vanaf de jaren ’60 aan de weg timmerden, werd de Kerk pas wakker geschud door de encycliek van paus Franciscus.
“De Kerk is de achterstand aan het inhalen, maar heeft nog een lange weg te gaan”, aldus Moorman. Hij denkt dat een focus op andere prioriteiten de oorzaak van de groene achterstand binnen de Kerk is. “De Kerk was te mensgericht en had te weinig aandacht voor de mens in zijn omgeving. Nu begint het besef door te dringen dat de mens zonder zijn omgeving niet kan overleven.”
Volgens Elisabeth Hense, theoloog aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, zou de Kerk met een beter beleid veel meer kunnen betekenen voor het klimaat. “De Kerk kan het thema sterker onder de aandacht brengen in de samenleving”, zegt ze. “De bisschoppen lijken de klimaatproblemen te weinig aan te pakken. Nu verschilt het nog heel erg per parochie of er aandacht is voor duurzaamheid en op welke manier dat dan gebeurt.”
Om erachter te komen hoe parochies met groene thema’s omgaan, deed Hense in 2019 onderzoek naar groene activiteiten in Nederlandse parochies. 115 rooms-katholieke en 7 oudkatholieke parochies gaven in het onderzoek aan op welke manier ze duurzaam bezig waren: van spaarzaam omgaan met papier tot aansluiting zoeken bij een groene bank.
Tien procent van de parochies is actief bezig met verduurzaming, zeventig procent doet weinig: dat is de conclusie van het onderzoek Groene activiteiten: een impuls voor parochie en samenleving*. Vooral eenvoudige activiteiten als zuinig omgaan met plastic en water gebeuren veel. Contact leggen met andere instanties om groene initiatieven op te zetten doen parochies nog zelden.
Tekst gaat verder na de tool.
Een parochie waar ze volop bezig zijn met groene activiteiten is de Christoffelparochie (Capelle aan den IJssel en omgeving). De parochie is aangesloten bij het oecumenische initiatief Groene Kerken, heeft een duurzaamheidsmarkt gehouden en plaatste tien zonnepanelen op het dak van de Capelse St. Paulus’ Bekeringskerk.
“Daarmee wekken we een kwart van de stroom voor de kerk op”, legt parochiaan Dick Biesta uit. “Maar energievoorziening is niet ons hoofddoel: we wilden vooral bewustzijn creëren. Zestig parochianen ontvangen daarom onze groene nieuwsbrief.”
Samen met de gemeente en Energiecollectief Capelle draagt de Christoffelparochie bij aan een project met energiecoaches. Biesta is ook energiecoach. “We geven inwoners die dat willen eenvoudige ideeën over hoe ze minder stroom, gas en water kunnen verbruiken.” Gegadigden ontvangen een pakketje met eenvoudige duurzaamheidshulpmiddelen zoals radiatorfolie en tochtstrips. “Vorig jaar hebben we al tweehonderd mensen geholpen”, zegt Biesta.
“We laten ons bij onze groene activiteiten inspireren door Laudato Si’”, vertelt Biesta. Het vijfjarige jubileum van de encycliek vierde de parochie met het planten van een perenboom. Biesta hoopt dat vooral de jonge leden van zijn parochie zich vaker in gaan zetten voor groene activiteiten. “Het is lastig om acties te vinden die bij jongeren aansluiten”, zegt hij.
Jongeren kunnen een belangrijke rol spelen bij de verduurzaming van parochies, ziet ook Hense: “In parochies zijn veel parochianen op leeftijd en vaak geconfronteerd met krimp en sluiting. Zij hebben vaak weinig kracht om met groene thema’s aan de slag te gaan. Het zijn vooral jonge mensen die hart voor klimaatonderwerpen hebben – helaas is die groep maar klein in de Kerk.”
“Ik zou graag zien dat meer parochies vergroenen en dat parochies die daar al mee bezig zijn, er verder in gaan”, zegt Hense. “De klimaatproblematiek is enorm en er moet veel gebeuren. Als parochies zich door Laudato Si’ en door elkaar laten inspireren, levert dat veel goeds op.”
“We moeten leren ons te verwonderen over wat om ons heen bestaat en te genieten van de schepping”, vult Moorman aan. “Daarop kunnen we onze levenskeuzes aanpassen. Wat je koopt, hoe je met energie omgaat: er zijn talloze manieren om bij te dragen aan een gezondere aarde.”
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
