De Canadese kardinaal Michael Czerny heeft bij een bezoek aan Auschwitz gebeden voor zijn eigen grootmoeder, die daar in 1945 stierf. In een preek sprak hij over parallellen met de heilige Edith Stein, die eenzelfde lot onderging.

Kardinaal Czerny was in Auschwitz ter gelegenheid van de tachtigste verjaardag van de marteldood van de heilige Edith Stein. In het in Polen gesitueerde massavernietigingskamp nam hij ook een moment om te bidden voor zijn eigen grootmoeder Anna, een katholiek van joodse ouders.

Zij stierf in mei 1945 aan tyfus in het kamp. Auschwitz was toen al bevrijd en de oorlog zo goed als afgelopen, maar toch bezweken veel gevangenen na de bevrijding van de Duitse concentratiekampen alsnog aan verzwakking en ziekte.

Grootmoeder, grootvader, ooms

“Mijn moeders familie – haar ouders en twee broers – waren ook katholiek, maar deelden de joodse afkomst die de vijand verafschuwde”, zei kardinaal Czerny in een preek die hij op 9 augustus hield in een karmelietenklooster vlakbij het kamp. Kardinaal Czerny is zelf in 1946 geboren en heeft zijn grootmoeder dus nooit gekend.

“Mijn grootmoeder Anna, mijn grootvader Hans en mijn ooms Georg en Karl Robert werden allen geïnterneerd in Terezín (een concentratiekamp bij Praag), waar Hans stierf. Mijn grootmoeder en ooms werden naar Auschwitz gedeporteerd”, vertelde de kardinaal. Zijn ooms werden later naar werkkampen elders gestuurd “en daar uiteindelijk vermoord”.

Edith Stein

“Auschwitz verbindt het getuigenis en de relikwieën van de heilige Edith Stein met het verhaal en de geest van mijn grootmoeder, waar haar overblijfselen ook mogen liggen”, zei hij. Beide vrouwen waren ongeveer even oud toen ze stierven. Van allebei zijn geen stoffelijke resten teruggevonden.

De heilige werd geboren als Joodse, bekeerde zich op haar dertigste tot het katholicisme, werd twaalf jaar later karmelietes en werd tenslotte vermoord in een gaskamer in Auschwitz op 9 augustus 1942.

Vlucht naar Egypte

Kardinaal Czerny’s moeder Winifred werd in de oorlog tot dwangarbeid veroordeeld, zat een jaar gevangen in Leipzig en werd enkele maanden voor het einde van de oorlog naar concentratiekamp Terezín gedeporteerd. De vader van de kardinaal, Egon Czerny, had geen Joodse voorouders, dus bleef Terezín hem bespaard. “Omdat hij weigerde van mijn moeder te scheiden, werd hij onderworpen aan dwangarbeid in het kamp in Postoloprty”, legde de kardinaal uit.

Enkele jaren na de oorlog, toen de kardinaal en zijn jongere broer geboren waren, ontvluchtte het gezin Czerny het communistische regime van Tsjechië. Een paar jaar voor de oorlog had zijn grootmoeder, Anna, die kunstenares was, “een schilderij op glas gemaakt van de vlucht van de Heilige Familie naar Egypte. Dat bleek profetisch te zijn voor mijn naaste familie”, zei de kardinaal.

Ter afsluiting van zijn preek bad hij: “Mogen zij wier persoonlijke en familiegeschiedenis zowel joods als christelijk is, bijdragen aan de noodzakelijke dialoog tussen onze geloofsovertuigingen om als fratelli tutti – allen broeders en zusters – in ons gemeenschappelijk huis te leven.”