Ten onrechte is de katholieke beeldhouwer René van Seumeren in de vergetelheid geraakt. Hernieuwde aandacht moet verandering brengen in de onwetendheid over een kunstenaar in wiens werk en leven de kerkelijke ontwikkelingen van zijn tijd weerklinken.
De beeldhouwer René van Seumeren zal niet bij iedereen een belletje doen rinkelen. Toch was hij een belangrijk kunstenaar in het katholieke Nederland van na de Tweede Wereldoorlog. Om zijn werk opnieuw onder de aandacht van een groot publiek te brengen, biedt het Vechtstreekmuseum in zijn oude woonplaats Maarssen een overzichtstentoonstelling.
Tegelijkertijd is er ook een monografie over René van Seumeren verschenen. Deze is geschreven door de kunsthistoricus Jaap Versteegh, met een voorwoord van kunsthistoricus en bijzonder hoogleraar Jan Teeuwisse. Zowel het boek als de tentoonstelling tonen het belang van het werk van Van Seumeren.
Het boek en de tentoonstelling werpen niet alleen licht op de beeldhouwer, maar ook op zijn katholieke wortels, zijn academische opleiding, zijn contacten en zijn privéleven. Expositie en boek kwamen tot stand door medewerking van de familie Van Seumeren en een groot aantal bruiklenen. Zowel het boek als de tentoonstelling zijn rijk voorzien van fotomateriaal.
Het uitgebreide archiefonderzoek van Jaap Versteegh openbaart de contouren van zijn drijfveren en kunstopvattingen. Hier komt de katholiek Van Seumeren tot leven, die zijn kunst ziet als een uitdrukkingsvorm van Gods schepping.
Zo schrijft hij in mei 1944: “Deze hoogste rijkdom wil de kunstenaar vastleggen voor de mensen, subtieler maken, dieper van betekenis. En iedere toeschouwer, wiens zucht naar schoonheid niet verstikt is in de greep der aardse stof en lager staand genot, zal zich dankbaar voelen dat God de aarde zegende door haar kunstenaars te geven, die haar wijzen zouden op de ware schoonheid, die zijn eindpunt, zijn bekroning vindt in God.”
Het was niet vanzelfsprekend dat de in 1923 in een Utrechts zakenmilieu geboren René de kant van de kunst op zou gaan. Weliswaar was er in het gezin met veertien kinderen ruime aandacht voor kunst en cultuur, maar als tweede kind lag een carrière in het zakenleven meer voor de hand.
Na het gymnasium in Utrecht werd het in 1944 toch de Rijksacademie in Amsterdam. Hier kreeg hij les van de gerenommeerde beeldhouwers Jan Bonner en Piet Esser, die beiden een grote invloed hadden op het werk van Van Seumeren.
“Zijn levensverhaal is ook het verhaal van een tijd waarin Kerk en geloof steeds meer naar de marges van de samenleving werden gedrongen”
Tweet dit!
René van Seumeren studeerde in mei 1949 af. In het naoorlogse Nederland werden er nog kerken en kloosters gebouwd. Al snel kreeg de diepgelovige jonge kunstenaar opdrachten uit de kerkelijke hoek.
Zijn eerste opdracht betrof een altaar in de Gerardus Majellakerk in Utrecht. Maar niet alleen de Kerk, ook de overheid en het zakenleven wisten René van Seumeren te vinden. In zijn geboorte- en woonplaats Utrecht zijn in de openbare ruimte dan ook beelden van hem te vinden, zoals het Bartholomeusbeeld aan de Catharijnesingel.
Het leven en de carrière van Van Seumeren – geboren in 1923 en overleden in 1989 – lezen zich ook als de gang van de katholieke Kerk en de kunst in de twintigste eeuw. Ze vormen ook het verhaal van het rijke Roomse leven en het geloof dat in al haar facetten vanzelfsprekend in het dagelijks leven aanwezig was. In dit gelovige milieu voelde Van Seumeren zich op zijn plaats, met zijn belangstelling voor de middeleeuwse kunst die in dienst van geloof en Kerk had gestaan.
Maar zijn verhaal is ook het verhaal van andere tijden die aanbraken, een tijd waarin Kerk en geloof steeds meer naar de marges van de samenleving werden gedrongen. Dit veranderende perspectief bepaalde ook zijn carrière. In de loop van zijn leven maakten de kerkelijke opdrachten plaats voor opdrachten van particulieren, overheden en bedrijven.
Aan het eind van zijn leven waren de kerkelijke opdrachten zo goed als opgedroogd. In 1985 maakte hij nog een houten Mariabeeld voor de kerk in zijn toenmalige woonplaats Reek in Noord-Brabant. De voor dezelfde kerk ontworpen kerkdeuren uit 1988 zijn echter al niet meer ten uitvoer gebracht.
Voor wie meer wil weten over de figuratieve Nederlandse beeldhouwkunst van na 1945 zijn de tentoonstelling en het boek mooie aanwinsten. Naast de ontwikkeling van Van Seumeren als kunstenaar, belichten ze ook zijn gelovige ontwikkeling. Het was vanuit die inspiratie dat hij zowel zijn kerkelijke als zijn wereldlijke werk maakte. Om schoonheid te creëren, als een gave van God.
Waar anderen steeds abstracter gingen werken, bleef Van Seumeren grotendeels zijn figuratieve kunst trouw. Opmerkelijk dat hij zijn meest abstracte werk, een beeld van de verrezen Christus, maakte voor de Priorij Emmaüs in Maarssen. Hij was zelf niet tevreden over dit beeld, in tegenstelling tot de zusters die het klooster bewoonden. Wellicht zong het hem toch te ver af van de schepping, die hij steeds weer wilde vastleggen.
De tentoonstelling Geloof in Beeldhouwkunst. René van Seumeren 1923-1989 is nog tot 28 januari 2024 te zien in het Vechtstreekmuseum, Diependaalseweg 19b in Maarssen. Meer informatie: www.vechtstreekmuseum.nl.
Het boek Geloof in Beeldhouwkunst. René van Seumeren 1923-1989 van Jaap Versteegh is verschenen bij Waanders uitgeverij (€ 24,95, ISBN 9789462625068).
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
