De Europese Commissie en de Europa Nostra-stichting hebben Polen geëerd met een prestigieuze erfgoedprijs voor het uitstekend behoud van een middeleeuwse altaarstuk. Het altaar van Veit Stoss wordt algemeen beschouwd als een meesterwerk uit de gotiek. Een team van plaatselijke en internationale experts werkte meer dan duizend dagen aan de zorgvuldige restauratie van het altaar.
“Het altaar van Veit Stoss, onderdeel van het UNESCO Werelderfgoed, met 200 beeldhouwwerken en duizenden houtsnijdetails, siert de Mariakerk en blijft indruk maken met het vakmanschap van de werkplaats van zijn meester”, zo vertelt Dariusz Ras, aartspriester van de Mariakerk.
Deze kerk staat in het hart van het belangrijkste plein van Krakau in Zuid-Polen. Kardinaal Karol Wojtyla, de latere paus Johannes Paulus II, was aartsbisschop van Krakau van 1964 tot 1978, toen hij tot paus werd verkozen. Het historische centrum van Krakau, inclusief de Mariakerk, werd in 1978 erkend als een van de eerste UNESCO Werelderfgoedlocaties vanwege zijn uitzonderlijke erfgoedwaarde.
De Europese Commissie en de Europa Nostra-stichting kondigden de winnaars aan van de European Heritage Awards/Europa Nostra Awards 2023 in het midden van juni. Op 28 september vond de uitreikingsceremonie plaats in het Palazzo del Cinema in Venetië. De winnaars ontvangen elk € 10.000,-. De ceremonie vormde het hoogtepunt van de Europese top over cultureel erfgoed van 27 tot 30 september, georganiseerd door Europa Nostra met steun van de Europese Commissie.
Dertig opmerkelijke erfgoedprestaties uit 21 landen hebben de hoogste onderscheiding van Europa op dit gebied ontvangen. Het Poolse altaarstuk, dat tot de winnaars in de categorie ‘behoud en herbestemming’ behoorde, werd tussen 1477 en 1489 gesneden door Veit Stoss – of Wit Stwosz in het Pools – een kunstenaar uit Neurenberg, Duitsland.
De jury die de winnende werken selecteerde, bestond uit erfgoedexperts uit heel Europa. Aanvragen werden ingediend door organisaties en individuen uit 35 Europese landen.
Cecilia Bartoli, de wereldberoemde operazangeres en presidente van Europa Nostra, zei in een persverklaring dat de winnende stukken “inspirerende voorbeelden zijn die echt bijdragen aan het bouwen van een mooier, duurzamer en inclusiever Europa. Hun succesverhalen tonen aan hoe tegenspoed kan worden overwonnen door expertise, toewijding, creativiteit en innovatie te bundelen.”
“Het is een bron van trots voor ons dat we een model kunnen zijn voor Europa in de zorg voor nationaal erfgoed”
Tweet dit!
De winnaars omvatten plaatsen zoals de Stoommachinebrouwerij in Lobec, Tsjechië, de Koninklijke Tuinen van Venetië in Italië en de Deba-brug in Gipuzkoa, Spanje, maar ook andere kerkelijke kunstwerken zoals de Mudéjar-plafonds van de kathedraal van Funchal in Portugal en de ruïnes van het klooster van San Pedro de Eslonza in Gradefes in Spanje, die allemaal uitgebreide restauratiewerken hebben ondergaan. In België viel ook een voormalig kloosterterrein in Meer in de provincie Antwerpen in de prijzen, dat werd omgebouwd tot dorpsplein.
Het winnende Poolse altaarstuk is volgens aartspriester Ras “een monument van onschatbare waarde en een altijd levend erfgoed – niet alleen van Krakau, niet alleen van Polen, maar van Europa en de wereld. Als de beheerders ervan hebben wij het voorrecht en de plicht om het te koesteren, wat de beslissing rechtvaardigde om tussen 2015 en 2021 een zeer complex onderhoudsproject uit te voeren.”
Het altaarstuk was oorspronkelijk ongeveer 18 meter hoog en 11 meter breed. De figuren zijn gebaseerd op inwoners van het middeleeuwse Krakau, die als modellen voor de kunstenaar dienden. “Het is daarom een interessante bron van kennis over de cultuur, gewoonten en geschiedenis van de stad in die tijd”, aldus de persverklaring die de prijs aankondigde. Vandaag de dag is het altaar nog ongeveer 13 meter hoog en 11 meter breed.
In 2012 werden zorgen geuit over de staat van het altaarstuk en werd een commissie opgericht om zijn stabiliteit te beoordelen. Die concludeerde dat het altaarstuk “stabiel maar bedreigd” was. Om het “onschatbare erfgoedstuk” te behouden, was een programma van onderzoek, restauratie en preventieve maatregelen nodig.
In 2015 werd achter het altaar een werkplaats opgericht om het altaarstuk in de basiliek te behouden. Speciale steigers werden voor het altaar gebouwd, zodat bezoekers de restaurateurs aan het werk konden zien. Het team werkte aan meer dan 200 figuren, waarvan de grootste 250 kilo woog en drie meter hoog was, evenals duizenden individuele gebeeldhouwde elementen.
“De aan ons toegekende prijs, die wel de Europese ‘Oscar van Cultuur’ genoemd wordt, is een eer voor de hele parochie, voor de restaurateurs en voor alle instellingen en individuen die hebben bijgedragen aan de restauratie van het altaarstuk”, zegt Ras.
Het project werd gefinancierd door landelijke en lokale overheden, een erfgoedstichting uit Krakau en de parochie zelf. Het behoud werd uitgevoerd door studenten van de Academie voor Schone Kunsten in Krakau. Het houtwerk werd geconsolideerd, scheuren werden opgevuld en de oorspronkelijke vulstoffen werden behouden. Restanten van latere overschilderingen werden verwijderd en de figuren werden in hun oorspronkelijke opstelling teruggezet.
Daarnaast werd er ook uitvoerig onderzoek gedaan om richtlijnen op te stellen voor brandpreventie en noodevacuatie. “Het is een bron van trots voor ons dat we, om zo te zeggen, een model kunnen zijn voor Europa in de zorg voor nationaal erfgoed – het erfgoed van ons vaderland, het erfgoed van Europa en het erfgoed van de wereld”, aldus Ras.
Uitgebreid internationaal overleg was een essentieel onderdeel van het project. Experts op het gebied van gotische beeldhouwkunst uit heel Europa wisselden kennis en ideeën uit, wat veel nieuwe ontdekkingen opleverde.
“Het herstel van dit prachtige altaarstuk is een unieke en uitzonderlijke prestatie. Het zorgvuldige behoud van het Veit Stoss-altaarstuk in de Mariakerk, gebaseerd op grondig onderzoek, werd uitgevoerd door professionals die groot respect en gevoeligheid toonden voor het oorspronkelijke werk”, zo staat te lezen in het juryrapport.
“Het project bracht mensen uit verschillende landen bijeen, wat de internationale betekenis van de locatie en de noodzaak van samenwerking bij het behoud van Europees erfgoed weerspiegelt. Tegelijkertijd is het een prestatie van indrukwekkende omvang, aangezien het een van de grootste gotische altaren ter wereld is.”
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
